Morgunblaðið - 04.04.2008, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 4. APRÍL 2008 29
UMRÆÐAN
Bréf til blaðsins
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
ÞEGAR apríl
gengur í garð
verður mér oft
hugsað til þess
tíma þegar ég sem
barn beið full til-
hlökkunar eftir
fyrsta skráning-
ardegi í sum-
arbúðir KFUK í
Vindáshlíð. Spenn-
an var mikil því
langar biðraðir mynduðust og flestir
flokkar fylltust á fyrsta degi. Heppnin
var þó ávallt með mér og í mörg sum-
ur átti ég yndislegar stundir í Vind-
áshlíð.
Það er þroskandi og mótandi
reynsla fyrir börn að dvelja í sum-
arbúðum og hefði ég ekki fyrir nokk-
urn mun viljað missa af þeirri reynslu.
Að standa á eigin fótum í nokkra daga,
læra að taka tillit til annarra, taka þátt
í þroskandi leikjum, setja upp leikrit,
fara í gönguferðir, syngja, hlusta á
góðan siðferðisboðskap Biblíunnar
og njóta lífsins með jafnöldrum er
upplifun sem barn gleymir seint. Öll
aðstaða á staðnum er til fyrirmyndar
og ekki spillir fyrir að Vindáshlíð í
Kjós er staðsett á einum fegursta
stað landsins í kjarri vöxnu landi um-
kringd fögrum hlíðum og fellum.
Ég tel það hafa verið forréttindi að
kynnast því góða starfi sem KFUM
og KFUK hefur upp á að bjóða og
vona að sem flest börn fái tækifæri til
að taka þátt í sumarbúðastarfi félag-
anna, hvort heldur er í Vindáshlíð,
Vatnaskógi, Ölveri, Kaldárseli eða
við Hólavatn.
Skráning hefst laugardaginn 5.
apríl og eru allar nánari upplýsingar
á heimasíðu félaganna, www.kfum.is.
GUÐBJÖRG S. PETERSEN,
sagnfræðingur og
kennsluréttindanemi í HÍ.
Ógleymanleg sumardvöl
í Vindáshlíð
Frá Guðbjörgu S. Petersen
Guðbjörg S.
Petersen
Á KJARVALSSTÖÐUM hefur síðan
26. janúar verið í boði yfirlitssýning á
verkum eftir hinn merka færeyska
listmálara Sámal
Elias Joensen-
Mikines. Yfirlits-
sýningin hefur þá
kosti að sýning-
argestir öðlast
áhrifamikla innsýn
í lífsbaráttu Fær-
eyinga, eins og
Mikines þekkti
hana. Á sýning-
unni eru um 50 málverk sem spanna
tímabilið frá 1928-1971.
Kjarval Færeyinga
Fyrir Færeyingum er Mikines eins og
Kjarval er fyrir Íslendingum og sótti
hann innblástur í náttúru og líf Fær-
eyinga. Tengsl landanna ná langt aftur
í aldir og langt út fyrir myndlist eins
og hátíðin endurspeglar, en við und-
irbúning á Mikines-sýningunni komst
á einstakt samband aðila úr færeysku
og íslensku menningarlífi sem skilar
sér núna í þessari glæsilegu hátíð.
Mikines er þungavigtarmálari í nor-
rænni myndlistarsögu og hefur haft
gríðarleg áhrif á færeyska myndlist-
armenn. Hann var fjölhæfur listamað-
ur og leitandi í efnistökum. Við skoðun
sýningarinnar koma ýmsir og ólíkir ís-
lenskir málarar frá hinu móderníska
tímabili upp í hugann. Viðfangsefnin
eru einnig að ýmsu leyti skyld, einkum
í sjávarþorpsmyndum og eyjalands-
lagi.
Nú er að renna upp síðasta sýning-
arhelgin á Kjarvalsstöðum og því ærið
tilefni til að tengja þessa frábæru sýn-
ingu við færeyska menningarveislu
sem verður á laugardaginn kl. 14-18.
Samstarfsaðilar Listasafns Reykja-
víkur um Færeyska menningarveislu
eru Færeyingafélagið í Reykjavík,
Vestnorræna ráðið, Færeyska send-
iskrifstofan í Reykjavík, Hótel Örkin
og Flugfélag Íslands. Fjöldi fær-
eyskra listamanna kemur fram í Fær-
eyskri menningarveislu sem haldin
verður á vegum Listasafns Reykjavík-
ur og samstarfsaðila á Kjarvalsstöðum
næstkomandi laugardag frá kl. 14-18.
Fram koma færeyskir tónlistarmenn
og dansarar, boðið verður upp á leið-
sögn og leiki fyrir alla aldurshópa um
sýningu Mikines og Leikbrúðuland
sýnir brúðuleikhús fyrir börnin. Fróð-
leikur um Færeyjar í máli og myndum
verður í boði allan daginn en hátíðinni
lýkur með einstakri matarkynningu á
færeyskum þjóðarréttum, sem eiga
engan sinn líka.
ÞORBJÖRG HELGA
VIGFÚSDÓTTIR,
formaður menningar-
og ferðamálaráðs.
Færeysk menningarveisla
Þorbjörg Helga Vigfúsdóttir
Þorbjörg Helga
Vigfúsdóttir
ÞEGAR dregur úr spurn eftir
íbúðarhúsnæði er gott að kaupa. Frá
því síðla árs 2004 og fram á árið 2007
var dæmigerður seljendamarkaður,
eignir seldust hratt og kaupendum
vannst oft ekki tími að skoða eignir
nægilega vel. Helsta umkvörtunar-
efni kaupenda í þenslunni var að
margir væru að bjóða í sömu eign og
afleiðingin að oft seldust eignir á
hærra verði en uppsett var og að fólk
sæti eftir með sárt ennið þar sem þeir
fengu ekki þá eign sem þeir buðu í.
Þá var eitthvað um að kaupendur
töldu sig hafa spennt bogann of mikið
við þessar aðstæður.
Í dag geta kaupendur skoðað eign-
ir vandlega, kannað sínar fjármögn-
unarleiðir og keypt á ásettu verði og
jafnvel í sumum tilvikum á eitthvað
lægra verði en ásett er. Lánakjör eru
ekki eins góð í dag og þau voru frá því
síðla árs 2004 og fram eftir árinu
2007, en þau eru samt betri en þau
hafa verið undanfarna áratugi. Gott
er að semja um lán sem eru ekki með
uppgreiðslugjaldi ef kostur er og hafa
því möguleika á endurfjármögnun
þegar vextir lækka sem búast má við
að ekki sé langt í. Regluleg endur-
skoðun á lánskjörum er eitthvað sem
fyrirtæki og einstaklingar hafa
stundað í síauknum mæli, þannig að
lánakjör á kaupdegi eru ekki aðal-
atriðið, ef samið er um uppgreiðslu-
heimild án sérstaks kostnaðar. Það er
mun heppilegra að kaupa á afslöpp-
uðum markaði, þá gefst tækifæri til
að skoða eignina vel, grandskoða
sambærilegar eignir á markaðnum
og gera verðsamanburð. Úrvalið er
meira, í dag eru til eignir á vinsælum
stöðum sem stoppuðu ekki áður á
skrám fasteignasala þegar selj-
endamarkaður var til staðar.
Í dag er einnig meira um skipti á
eignum en sést hefur undanfarin ár,
þannig að meiri líkur eru á því að
mögulegt sé að bjóða íbúð sem hluta
af greiðslu upp í stærri eign en verið
hefur. Það er hins vegar mikill mis-
skilningur að við slíkar aðstæður sé
hægt að fá íbúðir keyptar á útsölu-
verði, oftar en ekki er um heimili
fólks að ræða og eigendur því bundir
eigninni meiri tilfinningaböndum en
almennt gerist um fjárfestingar. Hins
vegar er ekkert sem mælir gegn því
að bjóða hóflega niður ásett verð, má
þá reikna með að fá tilboð samþykkt
eða hóflegt gagntilboð á móti. Rétt er
að leita ráðgjafar hjá fasteignasalan-
um, hann kann leikreglurnar og á
auðvelt með að benda tilboðsgjafa á
skynsamlegar leiðir við tilboðsgerð-
ina, til þess hefur hann menntun og
reynslu.
Við slíkar aðstæður þurfa í raun
bæði kaupendur og seljendur að end-
urskoða stöðuna.
Seljandinn þarf að átta sig á því að
það bíða ekki kaupendur í röðum eftir
hans eign og því er mikilvægt að ná
samningum við þá sem sýna eigninni
áhuga. Það getur verið langur tími í
næsta mögulega kaupanda, í dag eru
vextir háir og andvirði eignar því
fljótt að ávaxta sig.
Kaupandinn þarf að átta sig á því
að kaupendamarkaður þýðir ekki að
eignir seljist langt undir ásettu verði,
heldur að möguleiki er á að athafna
sig með meiri varkárni en gerist á
seljendamarkaði og að eignir seljast
ekki á yfirverði og jafnvel á verði sem
er einhverjum prósentustigum undir
ásetta verðinu. Hætta er á að missa
af góðri eign með að
bjóða hana of langt niður
enda erfitt að fá selj-
endur til að svara slíkum
tilboðum. Reynslan hef-
ur síðan sýnt að eftir að
tregða hefur verið á
markaði er hætt við
snöggum verðhækk-
unum þegar eftirspurn
eykst.
Fjölda fólks í dag
vantar nýtt húsnæði,
bæði ungt fólk sem er að
stofna heimili og aðra
sem þurfa eða vilja breyta til. Marg-
háttaðar aðstæður geta legið að baki,
t.d. breytingar á fjölskylduhögum,
fjárhag, búferlaflutningar, breyt-
ingar á vinnustað og ýmsu öðru. Nú
með hækkandi sól getur verið góður
og skemmtilegur tími að kanna mögu-
leikana á fasteignamarkaðnum, og,
þegar draumaeignin er fundin, gera í
hana tilboð með aðstoð fasteignasal-
ans og vinna að því með honum að fá
kauptilboð samþykkt.
Töflu um öll helstu lán sem bjóðast
á íbúðalánamarkaði og kjör má sjá á
heimasíðu Félags fasteignasala, ff.is
Grétar Jónasson og Viðar
Böðvarsson skrifa um
hagstæðan fasteignamarkað
fyrir kaupendur
» Þegar dregur úr
spurn eftir íbúðar-
húsnæði er gott að kaupa
Grétar Jónasson
Höfundar eru löggiltir fasteignasalar.
Viðar Böðvarsson
Kaupendamarkaður
VIÐ stöndum nú frammi fyrir
miklum vanda. Við erum meðal
þeirra þjóða sem hæstar tekjur
hafa á mann. Skortur veldur eft-
irspurn eftir íslenskri
orku og eru horfur á
að svo verði áfram. Í
því felast tækifæri
sem við hljótum að
nýta. Verðmæti sjáv-
arafla er með mesta
móti. Ekki er því við
ytri öfl að sakast.
Stjórnvöld hafa hins
vegar gert mistök sem
munu færa okkur neð-
ar á lista velmegandi
þjóða. Tískubundin
oftrú stjórnvalda á af-
skiptaleysi í hagstjórn
olli því. Mistökin voru
að láta lánaþenslu ár-
anna 2004-7 afskipta-
lausa.
Fyrirséð þróun
Ef segja má fyrir
um hagþróun má
stjórna henni. Vand-
inn var fyrirséður.
Fyrir þremur árum
var Morgunblaðið svo
vinsamlegt að birta
fjórar greinar mínar
11.-14. janúar 2005.
Fyrst ,,Sápukúlur
springa að lokum“, þá
,,Eru markaðsverðmæti ofmetin?“,
næst ,,Útlánaaukning og velferð“
og loks ,,Fyrst draumur, svo mar-
tröð“. Algleymi dansins í kringum
gullkálfinn var slíkt að fólk kippti
sér ekki upp við skrifin. Fleiri skrif-
uðu, vöruðu við og hvöttu til um-
ræðna.
Ósýnileg hönd
Adam Smith er nefndur faðir
hagfræðinnar. Hann ritaði um hina
ósýnilegu hönd, sem hjálparlaust
átti að tryggja jafnvægi frjálsra
markaða. Ég settist í viðskiptadeild
HÍ 1972. Gylfi Þ. Gíslason kom þá
aftur til starfa sem prófessor eftir
langvarandi afskipti af stjórn-
málum. Rekstrarhagfræði var hans
grein. Hann kenndi að allur hagn-
aður ætti upptök í ófullkomleika
markaða og að ekkert væri til sem
kalla mætti fullkominn markað. En
ef hann væri til mundi það leiða til
þess að hagnaður hyrfi í samkeppn-
inni. Tilvist hagnaðar sýndi að
markaðir væru varla frjálsir eins og
Adam Smith áskildi. Annar minn-
isstæður heiðursmaður er Ólafur
Björnsson prófessor og áður þing-
maður. Ólafur kenndi þjóðhagfræði.
Hann fjallaði um árin frá 1900-1930
og ,,Laizzes-faire“-stefnuna sem þá
var í tísku, sem hann taldi hafa
valdið mestu um kreppuna miklu.
Sú stefna fól í sér tröllatrú á af-
skiptaleysi og hina ósýnilegu hönd.
Ólafur gerði grín að
þeirri oftrú, hló sínum
smitandi hlátri að vit-
leysunni og stúdent-
arnir með. Hann taldi
afskiptaleysi í hag-
stjórn fullreynt.
Hugmyndir og
framkvæmd
Hannes H. Giss-
urarson kom síðar
sprenglærður frá Ox-
ford með gamlar hug-
myndir í nýjum bún-
ingi, vígfimur og
krafðist umræðu. Á
þessum tíma voru
stjórnmálin leiðinleg
og snerust um ,,moðið
á miðjunni“. Hannesi
er það einkum að
þakka að þetta breytt-
ist. Andstæðingar
hans leystust úr álög-
um. Umræða varð
mikil og ritstjórar dag-
blaða fengu nýja
hleðslu á sín batterí.
Hannes tók ástfóstri
við hina ósýnilegu
hönd. Hugmyndir eru
til umræðu, en stjórn-
völd verða að staðfæra, því breyt-
ingar þurfa að taka tillit til raun-
veruleikans. Sköpuð voru almenn
vaxtarskilyrði. Í hönd fór lengsta
góðæri í sögu þjóðarinnar 1994-
2007, með mjúkri millilendingu
2001-2. Á slíkum tímum reynir lítt á
hagstjórn, en þó ber að vakta að
hagstærðir fari ekki úr böndum.
Ástæðan er sú að þá hætta stýri-
vextir að virka, þeir eru aðeins til
fínstillingar á hagkerfinu.
Einkavæðing banka var hluti af
endurmati á þátttöku ríkisins í
rekstri. Í örsmáu hagkerfi er sér-
stök þörf fyrir að vakta skipulag
stofnana hvers markaðar vegna fá-
keppni. Alþjóðlegar reglur gera
skýran greinarmun á hlutverki inn-
lánsstofnana annars vegar og fjár-
festingarbanka hins vegar. Rétti til
að taka við innlánum fylgja sér-
stakar skyldur um starfshætti því
sparifjáreigendur fá engar trygg-
ingar. Traust þeirra er ómissandi. Á
hinn bóginn leita fjárfesting-
arbankar til fjársterkra stofnana
um lánsfé og geta í því ljósi tekið
meiri áhættu. Þegar bankarnir voru
einkavæddir varð það slys að inn-
lánsstofnanir komust í hendur spá-
kaupmanna sem réðu stjórnendur
úr fjárfestingarbönkum. Gamla
Kaupþing var fjárfestingarbanki og
FBA var það líka. Þetta er innsti
kjarni óhappsins: Þeir komust yfir
innlán til að nota í fjárfestingum
sínum. Stjórnvöldum yfirsást að
ekki má reka innlánsstofnanir eins
og spilavíti. Stærð bankanna er nú
áttföld þjóðarframleiðslan. Sú spila-
borg, að mestu erlendis, stendur á
veikum grunni. Vissu þeir sem lán-
uðu bönkunum þetta fé ekki að rík-
isábyrgðir eru liðin tíð? Á íslensk
þjóð nú að taka lán vegna umsvifa
sem ekki voru í hennar þágu?
Bláeyg stjórnvöld
Forystumenn þjóðarinnar þurfa
að staðfæra hugmyndir. Stundum
verða menn því að leggja sín póli-
tísku prinsipp til hliðar og gera það
sem er skynsamlegt. Sú staðreynd
blasir við að fæstir markaðir á Ís-
landi eru frjálsir eins og Adam
Smith áskildi. Allt frá árinu 1993,
þegar sérstök samkeppnislög tóku
fyrst gildi hér á landi, hefur orðið
mikil samþjöppun í átt til fákeppni.
Æ ofan í æ hafa orðið sameiningar
sem yfirvöld hafa samþykkt með
skilyrðum, í stað þess að synja.
Flestir markaðir eru nú orðnir fá-
keppnismarkaðir sem einstakir
markaðsaðilar geta haft áhrif á.
Leggjum því hugmyndina um ,,La-
izzes-faire“ og hina ósýnilegu hönd
til hliðar, hún á ekki við hér á landi.
Stjórnvöld, sem hafa verið bláeyg
og sofið á verðinum, þurfa nú að
vakna upp, þó að við vondan draum
sé.
Með ósýnilega
hönd og blá augu
Ragnar Önundarson
skrifar um hagþróun
» Vissu þeir
sem lánuðu
bönkunum þetta
fé ekki að rík-
isábyrgðir eru
liðin tíð? Á ís-
lensk þjóð nú að
taka lán vegna
umsvifa sem
ekki voru í
hennar þágu?
Ragnar Önundarson
Höfundur er viðskiptafræðingur,
bankamaður og fjármálaráðgjafi.
Stórhöfða 21, við Gullinbrú, s. 545 5500.
www.flis.is ● netfang: flis@flis.is
lím og fúguefni
Vöggusæn
gur
vöggusett
PÓSTSENDUM
Skólavörðustíg 21 ● sími 551 4050 ● Reykjavík