Morgunblaðið - 04.04.2008, Blaðsíða 24

daglegt líf
24 FÖSTUDAGUR 4. APRÍL 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Kökudiskurinn Þessum diski skellti hún undir stækkara til að geta tekið upp mynstrið.
Eftir Kristínu Heiðu Kristinsdóttur
khk@mbl.is
Ég er svo mikil puttamann-eskja og vil helst alltafvera að búa eitthvað til.Ég var alin upp við hand-
verk og þegar ég var lítil stúlka
saumaði ég föt á dúkkurnar mínar á
fyrstu saumavélina sem kom í Þing-
eyjarsýslu, en hana átti amma mín,
Regina Sivertsen, prestsfrú á Grenj-
aðarstað,“ segir Ragnheiður Bjarna-
dóttir sem á aðeins fjögur ár í að
verða hundrað ára, en það er ekki á
henni að sjá eða heyra. Hún er alveg
eldspræk og full af lífi og frásagnar-
gleði. Eftir hana liggja ófáir fagrir
handgerðir munir; skírnarkjólar, alt-
arisdúkar, sængurver, veggmyndir,
jóladúkar, töskur úr silunganeti og
barnaflíkur. Flest hefur hún gefið
frá sér til afkomenda en eitt af því
sem enn er í fórum hennar er stór
kaffidúkur sem hún saumaði út í, en
munstrið tók hún upp eftir kaffistelli
sem hún og maður hennar Arthur
Guðmundsson fengu í brúðargjöf
þegar þau gengu í það heilaga árið
1942.
Eiginmaðurinn alveg bit á
þessu veseni í konunni
„Ég hafði verið að vinna hjá Versl-
unarmannafélaginu og þeir hafa
sennilega verið ánægðir með störf
mín því þeir gáfu okkur forláta hand-
málað enskt kaffistell, svona eins og
konungsfjölskyldum sæmir, enda
heitir það Royal Crown Derby. Þeg-
ar ég sá litríkar myndirnar af páfugl-
unum og fiðrildunum langaði mig
strax til að taka mynstrið upp og
sauma það út. Og ég gerði það. En
fyrst fluttum við Arthur norður á
Akureyri og komum okkur fyrir en
ég tók til við þetta bróderí tveimur
árum eftir brúðkaupið,“ segir Ragn-
heiður og bætir við að það hafi verið
þó nokkur kúnst. „Ég hafði lært ljós-
myndun og unnið á ljósmyndastofu
Eðvarðs Sigurgeirssonar á Akureyri
og þangað fór ég með kökudiskinn úr
stellinu, brá honum undir stækkara
og tók mynstrið þannig upp. Ég setti
það svo upp á smjörpappír og pikk-
aði það allt saman út. Maðurinn
minn var alveg dauðhneykslaður á
þessu veseni á mér og spurði hvernig
mér dytti í hug að standa í þessu,
enda var þetta tæplega tveggja ára
vinna. En mér fannst það gaman. Ég
hef dregið upp ótal munstur, bæði
fyrir sjálfa mig og aðra. Ég dró til
dæmis upp stórmerkilegt fornt
munstur frá því fyrir aldamótin 1900
hjá fyrrnefndri ömmu minni.“
Hljóp uppi þjóf og fékk efni
En saga dúksins er skrautleg því
þegar Ragnheiður fór í Hannyrða-
verslun Ragnheiðar nöfnu sinnar á
Akureyri til að kaupa efni í dúkinn,
þá kom þaðan út hermaður með refa-
skinn undir hendinni. „Ég brá skjótt
við og hljóp þjófinn uppi og í þakk-
lætisskyni gaf nafna mín mér efnið í
dúkinn.“
Sumarið 1980 stóð til að Ragn-
heiður og Arthur færu til Englands
að heimsækja dóttur sína Þórdísi
sem þar bjó, skammt frá Royal
Crown Derby-verksmiðjunum. „Við
ætluðum að sýna þeim dúkinn en ég
var svo óheppin að detta og hand-
leggsbrjóta mig rétt fyrir brottför.
Mér fannst engin ástæða til að láta
Fyrsta stúlkan sem lærði á bíl í sýslunni
Systrabrúðkaup Ragnheiður (t.h) og Bryndís systir hennar á brúðkaups-
deginum 1942, ásamt foreldrum sínum en faðir þeirra varð 65 ára þann dag.
það hefta för mína en maðurinn minn
tók það ekki í mál. Ég var svolítið
fornemuð út í hann að skilja mig eft-
ir. Hann fór því einn með dúkinn til
Englands og Þórdís hafði þar sam-
band við forstjóra verksmiðjunnar
sem bauð þeim að koma með dúkinn.
Þetta var heilmikil athöfn, allt
starfsfólkið var kallað saman í hátíð-
arsal og Þórdís sagði sögu dúksins.
Forstjórinn vildi kaupa dúkinn dýr-
um dómum en hann var ekki falur.
Því miður hafði konan sem hafði haft
það að ævistarfi að handmála
mynstrið látist tveimur árum áður.“
Ævintýri og stríð í kóngsins
Kaupmannahöfn
Ragnheiður er norðankona, fædd
og uppalin á Húsavík en bjó allan
sinn hjúskap á Akureyri og þau
hjónin leigðu út herbergi fyrir skóla-
pilta í mörg ár. En áður en hún gifti
sig þá sigldi hún tvítug til Kaup-
mannahafnar með vinkonu sinni, af
því hana langaði til að sjá heiminn.
„Þetta var mikið ævintýri og ég vann
þar á saumastofu. Ég dvaldi þarna í
rúmt ár. En svo skall stríðið á og
pabbi varð alveg snarvitlaus og
heimtaði að við kæmum heim. Ég
sigldi heim með farþegaskipinu
Kötlu og fór í svo miklu hasti að ég
þurfti að skilja eftir saumvélina mína
og hjólið mitt.“
Ragnheiður man tímana tvenna og
hún var fyrsta stelpan sem lærði á
bíl í Þingeyjarsýslu. „Það helgaðist
af því að pabba vantaði bílstjóra og
ég lét mig hafa það þótt mér þætti
þetta ekki kvenmannsstarf.“ Hún
ólst upp í sextán systkina hópi á
miklu sjálfstæðisheimili og faðir
hennar hafði mikið umleikis, var
bæði með útgerð og verslun. „Það
var svolítið skondið að ég og Bryndís
systir mín, sem giftum okkur sama
daginn, sóttum okkur báðar menn í
raðir framsóknarmanna.“ Á æsku-
heimili Ragnheiðar var gestkvæmt
og þar sem hennar svefnstaður var í
tvíbreiðu rúmi í gestaherberginu
deildi hún oft rúmi með kvenkyns
gestum sem þurftu að gista.
„Ég segi stundum að ég hafi sofið
hjá öllum frægustu kerlingum lands-
ins,“ segir hún og skellihlær. „Ég
upplifði svo skemmtilegar kerlingar
á þessum tíma og er ævinlega þakk-
lát fyrir það.“
Rjómalíkjörinn var stúku-
stúlkunni kunnuglegur
„Hún Theódóra Thoroddsen gisti
alltaf hjá okkur á haustin og það var
ægilega gaman. Hún vildi alltaf fá
lútsterkt kaffi með tíu sykurmolum
upp til sín seint á kvöldin. Hún
hrærði lengi vel í bollanum áður en
hún fyllti hann með rjóma. Svo sat
hún á nóttunni og las með sopann
sinn og reykti vindla. Hún var mikill
lestrarhestur. Og hún sagði mér svo
ótalmargt frá því hún var í Breiða-
fjarðareyjunum. Við urðum miklar
vinkonur og Maja dóttir hennar varð
líka mikil vinkona mín. Halldóra
Bjarnadóttir, sem varð kvenna elst á
Íslandi, deildi líka með mér rúmi og
hún Bríet Bjarnhéðins. Þessar konur
voru miklir höfðingjar og gaman að
kynnast þeim.“
Ragnheiður var alin upp í stúku en
á fullorðinsárum fór hún að smakka
vín, en ævinlega hóflega. „Þegar ég
smakkaði líkjör í fyrsta sinn, þá gift
kona, gat ég varla kyngt þessum fína
Bailey’s-rjómalíkjör, því það greip
mig svo mikill hlátur. Ég hafði nefni-
lega oft smakkað þetta hjá henni
Theodóru sem bjó sinn líkjör til sjálf
úr rjóma, sykri og spíra og gaf okkur
Maju þegar okkur var kalt,“ segir
Ragnheiður og hlær að minningunni.
Þessi káta kona er aldrei verk-
efnalaus og nýtir hverja stund til að
prjóna agnarsmáa vettlinga á lang-
ömmubörnin sín.
Dúkurinn Einn af mörgum fuglum sem Ragnheiður saumaði út eftir myndum á diskinum.
„Theodóra hrærði lengi
vel í bollanum áður en
hún fyllti hann með
rjóma. Svo sat hún á nótt-
unni og las með sopann
sinn og reykti vindla. Hún
var mikill lestrarhestur.“
Morgunblaðið/Valdís Thor
Kát með stellið Ragnheiður er hláturmild og hér fær hún sér sopa úr gamla sparistellinu frá brúðkaupsdeginum.