Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1965, Qupperneq 15

Skjaldbökurnar í sjóbúri hópast saman viS þá hlið búrsins, sem nœr er sjónum, þótt
þœr sjái hann ekki.
skjaldbökur sem vega 10 til 90
pund. Á þessu skeiði ævinnar eru
flestar þeirra orðnar grasætur og
sumarmánuðina bíta þær skjald-
bökur gras á sléttum leirum milli
Tarpon Springs og ósa Suwannee-
fljótsins. í nóvember yfirgefa
þær staðinn, en ekki er kunnugt,
hvert þær fara. Þessir Florida-
gestir hafa ef til vill komið frá
varpströnd í Costa Ricu. Ekki
hefur það þó sannast vegna erfið-
leika við að koma við merkjum,
sem henta hinum uppvaxandi
dýrum. Fyrir aðeins 10 árum var
ekki full vissa fyrir því, að græn-
ar skjaldbökur ferðuðust langar
leiðir úr heimahögum sínum til
sérstakra varpstaða. Skipulagð-
ar merkingar, sem gerðar hafa
verið í Tortuguero sýndu fyrst
svart á hvítu, að langferðir áttu
sér stað með jöfnu millibili. Síð-
astliðin átta ár hafa 3205 full-
orðnar skjaldbökur verið merkt-
ar, af þeim hafa 129 verið endur-
heimtar. Flest merkjanna höfum
við fengið frá mönnum, sem
stunda skjaldbökuveiðar undan
strönd Nicaragúa, en önnur frá
stöðum, sem eru dreifðir á 1500
mílna löngu svæði. Til dæmis kom
eitt merki í leitirnar við suður-
odda Florida, eitt við norður-
strönd Cúbu, fjögur frá strönd
Yukatánskaga í Mexicoflóa og
tvö frá Maracaiboflóa í Venezu-
ela. Merkingarnar sýna, að eng-
in skjaldbaka merkt í Tortugu-
ero hefur verið endurheimt þar,
eftir að varptíma lauk. Engin
skjaldbaka merkt í Tortuguero
hefur fundizt við varp annars
staðar en þar. Tímalengdin frá
því að skjaldbökur hafa verið
merktar í Tortuguero er í mjög
litlu sambandi við vegalengdina,
sem endurheimtar skjaldbökur
hafa farið. Þetta bendir eindreg-
ið til þess, að þær séu fardýr,
sem fari með ákveðnu millibili
frá varpströndinni til ákveðinna
takmarkaðra heimahaga sinna.
Þótt þessar upplýsingar séu
mikilvægur vitnisburður um
reglubundnar ferðir grænu
skjaldbakanna, sem verpa í Tor-
tuguero, þá sanna þær ekki raun-
VÍKINGUR
verulegt ratskyn þeirra, og er þá
átt við annað og meira en ferðir
með ströndum fram og getu til
að stefna í ákveðna átt. Slíkar
ferðir fara margar dýrategundir.
Ströndin í Tortuguero er hluti
meginlandsstrandar. Grænu
skjaldbökurnar gætu einfaldlega
yfirgefið hina fjarlægu heima-
haga sína á réttri upphafsstefnu.
Eftir að hafa tekið land, gætu
þær hafa fylgt ströndinni þar til
staðhættir komu þeim kunnug-
lega fyrir sjónir, sem gefur til
kynna að þær eru komnar á forn-
ar slóðir. Á varpferðum sínum
í land hvað eftir annað, meðan
varptíminn stendur yfir koma
skjaldbökurnar oft aftur í land
á sama stað, sem er tvö hundruð
stikur, strandarinnar, sem þær
hafa áður notað.
Þegar skjaldbökurnar hafa
tekið land á Tortuguerosvæðinu
má telja öruggt, að þær kanni
ströndina í leit að einhverju, sem
komið gæti þeim á rétta leið til
varpstaðarins. 1 byrjun varp-
tímans sjást greinilegar slóðir
skjaldbaka, sem eru eins og hálf-
máni í laginu við annan enda
varpstrandar, sem er 22 mílur
að lengd. Þetta eru slóðir, sem
liggja í hálfhring og eru eftir
skjaldbökur, sem komið hafa úr
sjónum, lagt leið sína spölkorn
upp á hluta strandarinnar og síð-
an haldið aftur til sjávar án þess
að verpa. Þessi hegðun kann að
vera leit að sérstökum auðkenn-
um, sem finna þarf til stuðnings
við staðarvalið. Þegar skjald-
bakan heldur í land, nemur hún
oft staðar í flæðarmálinu og
þrýstir snúðnum niður í sandinn
á leið sinni lengra upp á strönd-
ina, að því er virðist í leit að
hinni réttu lykt af sandinum eða
í annars konar könnunarskyni.
Lítið annað er vitað um þau skiln-
ingarvit, sem hafa hlutverki að
gegna við val varpstaðar.
Mér komu í hug skjaldbökurn-
ar, sem verpa á Ascensioneyju,
er ég skyldi nefna skjaldbökur,
sem hljóta að hafa ratskyn, þar
sem þær hafa engin kennileiti í
landi á ferð sinni yfir opið haf.
Hæfileikinn til að fara hnitmið-
aöar ferðir um úthöfin er hin
erfiða gáta, sem við er að fást
varðandi ratskyn (navigation)
dýranna. Jafnvel mannlegir sæ-
farar, sem gátu mælt hæð sólar
og stjarna, gátu ekki reiknað út
nákvæman stað sinn á hafinu,
fyrr en sjóúrið kom til sögunnar
á 18. öld.
Athuganir á ýmsum dýrateg-
undum, einkum bréfdúfum og far-
fuglum, benda til, að þau styðj-
ist einkum við þrjá meðfædda
eiginleika á ferðum sínum, þ. e.
a. s. tímaskyn, áttaskyn og stað-
arskyn. Á grundvelli þessara eig-
inleika verða afrek dýra, sem
295