Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1965, Blaðsíða 32

Þeir fleyttu sér eftir vatnaleiðum Rússlands alla
leið suður í Svartahaf og Kaspíahaf. Þeim voru
allar leiðir færar á hinum rennilegu langskipum
sínum. Upp úr þessum umsvifum öllum þróaðist
sjómennska og farsnilli, sem ekki var áður þekkt.
Sömuleiðis hafa skipin tekið breytingum til hins
betra og aukist að sjóhæfni og fullkomnun, í þá
átt að farið var að voga sér lengra út frá strönd-
unum. Byggðust þá brátt Hjaltlandseyjar og Fær-
eyjar og eftir að Island byggðist var flett blaði
í þróunarsögu hafsiglinga.
Þegar Islendingar höfðu búið á landi sínu í
rúmlega eina öld, höfðu þeir náð mikilli leikni
í hafsiglingum. Kom það þá eins og af sjálfu
sér að þeir færðu út umráðasvæði sitt á Norður-
Atlantshafinu. Leiðin lá vestur á bóginn. Þeir
fundu og byggðu Grænland og hin norðlægu lönd
núverandi Canada og suður austurströnd þess
lands báru þeir menningu sína. Höf. bendir á, að
undir eins og íslendingar stofnuðu nýlendu sína
á Grænlandi hafi þeir hlotið að nytja hin miklu
veiðisvæði hinum megin Davíðssunds og kringum
Baffinsflóa, eða hina svokölluðu Norðursetu, eins
og þeir kölluðu þessi miklu landflæmi. Þar voru
hjarðir hreindýra á landi, en hvalur, rostungur,
selur og birnir við ströndina og á ísnum. Sömu-
leiðis var æðarvarn á þessum slóðum, en síðast
og ekki sízt hinn eftirsótti hvíti fálki, sérstaklega
á Baffinslandi. Ferðirnar til þessara svæða voru
hinar svonefndu Norðursetuferðir, sem nefndar
eru í fornritunum.
Ferðir til Austurstrandar Ameríku bvrjuðu
snemma en upplýsingar þær, sem íslenzk fornrit
gefa, eru bæði stuttorðar og ber ekki alltaf sam-
an. En auglióst telnr höf. að Islendintmr hafi fnrið
margar ferðir til Vínlands á þessu tímabili. Ekki
telur hann hægt að benda á það, með neinum lík-
indum, hvar hið forna Vínland fornsagnanna sé,
né þeir staðir, sem nafngreindir séu þar. Sé það
þó sannarlega ekki vegna þess, að fræðimenn hafi
ekki velt þessu fvrir sér, því bent hafi verið á
marga staði, bæði líklega og ólíklega. Sannleikur-
inn sé hins vegar sá, að allar slíkar ákvarðanir
verði að bíða, þar til óvggjandi fornleifar verði
grafnar fram í dagsljósið. sem allir geti orðið sam-
mála um. Fram að þessu hafi ekkert komið í leit-
irnar, sem svar við þessu hugstæða viðfangsefni.
1961 hafi Norðmaðurinn Helgi Ingstad fundið
fornar húsarústir á norðanverðu Nýfundnalandi,
sem hann telur eftir Islendinga á Vínlandi. Gripir
hafa fáir fundist. en þó vottur eftir járnvinnslu.
Carbon 14 rannsókn hafi að vísu bent til tíma-
bilsins kringum 1000, en loftslag á þessum slóð-
um sé langt frá því að vera líkt því, sem íslenzkar
heimildir lýsa því á Vínlandi og vínber þau, sem
landið hlaut nafn sitt af, séu þar ekki finnanleg.
Höf. telur Vínlandsferðirnar ekki aðalatriðið í
sögu lslendinga á þessum vestrænu slóðum. Starfs-
312
svið þeirra þessi fimm hundruð ár, áður en þeir
glötuðu tungu sinni og trú, sé Grænland, Labra-
dor, Hudsonsflóasvæðið og önnur íshafslönd Can-
ada. Það sé saga íslendinga þar, sem sín bók eigi
að segja og fjalla um.
Höf. telur íslenzku nýlenduna Grænland verið
hafa í nánum tengslum við móðurlandið og Noreg,
eftir að erkibiskupsstóll var settur í Þrándheimi.
Eftir að Islendingar gengu í konungssamband við
Noreg eftir 1262 hafi sambandið haldist enn um
sinn. Grænlendingar voru háðir innflutningi frá
Evrópu á ýmsum nauðsynjavarningi, svo sem járni
og e. t. v. kornvöru. Mun það þó hafa verið af
skornum skamti, ef marka má Konungsskuggsjá,
sem segir að meiri hluti Grænlendinga hafi aldrei
brauð séð. Talið er að það rit sé frá 13. öld. Aftur
á móti hafi þeir sótt við til húsagjörða og annara
þarfa til hins skógauðuga Marklands, þess sé t. d.
getið í íslenzkum annálum frá 1347, að Mark-
landsfar hafi orðið sæhafa til Islands.
Utflutningur Grænlands var einhver sá verð-
mætasti á Evrópumarkaði þessa tíma. Rostungs-
tennurnar voru mjög eftirsóttar, notaðar í hina
dýrustu smíðisgripi, sannkallað fílabein þessara
tíma. Húðir rostungsins voru það bezta sem fá-
anlegt var í skipsreiða. Ólar úr þeim voru svo
sterkar, að þær slitnuðu ekki af sextíu manna
átaki, eftir því, sem Konungsskuggsjá segir. Frá
Hellulandi eða núverandi Baffinslandi kom þó
það sem dýrmætast var, en það voru hinir hvítu
fálkar. Þeir þóttu konungsffersemi, enda oft not-
aðir, sem vingjafir milli þjóðhöfðingja. Það sem
þótti þó mest gersemi voru lifandi hvítabirnir.
Þeir voru sjaldgæfastir, enda erfiðast að eignast
þá. Islendingar gjörðu mikið að því að veiða þá
og notuðu til þess gildrur, hlaðnar úr grjóti á
sérstakan hátt. Telur höf. að víða megi sjá rústir
þeirra á Grænlandi og austan til í hinum kana-
disku Ishafslöndum.
Höf. bendir á, að í öllum þessum veiðilöndum
hafi verið mögulegt að afla verðmikillar útflutn-
ingsvöru, miklu verðmeiri en með landbúnaði. Af
landbnúaði einum saman var varla um aðra vöru
að ræða, en vaðmál og kannski nokkuð af osti.
Þetta hafi svo, þegar fram liðu stundir, orðið til
þess að fólkið færðist meir og meir til veiðiland-
anna í Norðursetu, en fækkaði að sama skapi í
landbúnaðarhéruðunum. Að lokum fór svo, að þau
fóru í eyði sem slík, en fólkið dreifðist um veiði-
löndin. Norður-Grænland og Ishafsströnd Canada,
ásamt ströndum Hudsonsflóa. Þetta fólk sé svo
kynþáttur sá, sem gengur undir nafninu „Tunnit“,
í munnmælasögum Eskimóa. I þeim sögum er þessu
fólki lýst sem stórvöxnu fólki, sem búið hefði á
Labrador og Baffinslandi o. v. Rústir gamalla
grjóthúsa, sem nútíma Eskimóar segja að séu eft-
ir þá, eru víðs vegar um allt þetta svæði. Má því
segja að eftir þá séu bæði söguleg og sýnileg
VlKINGUR