Sjómannablaðið Víkingur - 01.02.1995, Blaðsíða 22

VÍKINGUR
Hjátrú sjómanna
Hver er hjátrú sjómanna og hversu mikið
mark er tekið á henni í dag?
Geysimikil hjátrú er tengd sjó-
mennsku hér á landi þótt reyndar hafi
hún verið mun meira áberandi áður
fyrr þegar sjómannslífið var áhættu-
samara og róið var á opnum bátum.
Sjómenn hafa ætíð gert sér grein fyrir
hversu háðir þeir eru duttlungum nátt-
úrunnar og bera virðingu fyrir þeim
öflum sem henni stjórna. Þetta kemur
fram í viðhorfum þeirra og guðsótta
en ýtir jafnframt undir margs konar
hjátrú. Lengi var til siðs að fara með
sjóferðarbæn í upphafi hverrar sjó-
ferðar og var þá beðið um góðan afla,
vernd gegn sjávarháska og blessun til
handa skipi og veiðarfærum.
Það er skoðun margra að sjómenn
séu upp til hópa trúaðir þótt ekki láti
þeir mikið á því bera, enda telja ýmsir
þá kjaftforari en margar aðrar stéttir.
Þó að sjóferðabænirnar séu nú af-
lagðar eru bænir hengdar upp á vegg
um borð í mörgum bátum og skipum.
Biblía er nær undantekningarlaust um
borð í stærri bátum og í farþegaskip-
um fylgir hún oftast hverjum klefa.
Þrátt fyrir að gamla sjómannahjá-
trúin sé á undanhaldi og yngri sjó-
menn geri grín að henni þá lifir ýmiss
konar hjátrú enn góðu lífi og haldið er
í margar gamlar venjur.
Mánudagsbyrjuninni
kennt um allt
Ótrú á mánudögum er ríkjandi hjá
langflestum sjómönnum, menn byrja
t.d. ekki vertíð á mánudegi. Ef hins
vegar er brugðið út af þessari reglu af
einhverjum ástæðum þá er mánudags-
byrjuninni kennt um allt sem aflaga
fer á vertíðinni. Laugardagar þykja
aftur á móti heppilegastir til að byrja
vertíðina.
Margreyndur sjómaður um þrítugt
sagði að alls staðar hefði verið farið
eftir þessari reglu þar sem hann hefði
sótt sjóinn. Einu sinni hefði það þó
komið fyrir að veðurblíða hefði verið
slík að áhöfnin hefði ákveðið að halda
af stað á mánudegi og láta hjátrúna
lönd og leið. Auðvitað fengu þeir
netadræsu í skrúfuna og voru dregnir í
land. Sjómaðurinn tók fram að þetta
hefði verið í eina skiptið sem þeir
hefðu orðið fyrir því að fá í skrúfuna.
I sjómannahjátrúnni er tekið mark á
fyrirboðum af ýmsu tagi, eitt og annað
veit á hitt og þetta og spáð er í veður-
horfur og aflabrögð. Þegar haldið er
til skips er talinn slæmur fyrirboði að
mæta konu á leiðinni, sömuleiðis
svörtum ketti og líkbíl.
Ef sjómaður dettur á hnakkann á
leiðinni um borð er von á hvassviðri.
Sé formaðurinn fullur nóttina fyrir
róður er segin saga að vel fiskast.
Mun hann seinna
verða ofhlaðinn
Þegar báti er hrundið á flot og snúið
verður að gera það réttsælis. Ef bátur
titrar þegar hann er settur á flot er það
illsviti og farsælast að hætta við róð-
urinn. Þegar bátur er settur upp má
ekki skorða hann með aflanum í, því
þá mun hann seinna verða ofhlaðinn.
Ólánsmerki er að rétta eitthvað eða
henda yfir skip, þá munu öldur fara
yfir skipið síðar meir. Aldrei á heldur
að kveðjast yfir skip, þá er von á
óhöppum.