Sjómannablaðið Víkingur - 01.02.1995, Blaðsíða 26

VÍKINGUR
Varastu búra, hross og hund,
haltu svofram um langa stund,
stökklinum stýrðufrá;
nautið ekki nefiw má
nokkur maður sjónum á.
(Magnús Finnbogason, Skírnir
1933, 112)
Illt hlytist af ef nöfn
þeirra væru nefnd
Menn trúðu því að þessar „hvala-
tegundir“ sæktust eftir að granda skip-
um og illt hlytist af ef nöfn þeirra
væru nefnd. Hið sama gildir um sam-
sett orð ef annar liðurinn er t.d. búri.
Þess vegna forðast menn að nefna
Búrfell til sjós og kalla það frekar
Matarfell. Til skamms tíma bar þó
strandferðaskip nafnið Búrfell svo
ekki hafa allir tekið mark á þessari
gömlu hjátrú í seinni tíð.
Gamall sjóma&ur sagbi í samtali ab
þeir sem drægju lúbu væru kvenholl-
ir í meira lagi og ef þeir gæfu konu
lúbuna þegar kæmu í land ættu þær
ab þakka fyrir sig meb annars
konar drætti.
Áður fyrr hvfldi einnig bannhelgi á
nafni hákarlsins og varð að nefna
hann öðrum nöfnum.
Lúðvík Kristjánsson segir í íslensk-
um sjávarháttum að ekki megi nefna á
sjó:
„Rautt, heldur roðma eða fagurt;
ekki baðstofu, heldur makindi; ekki
eldhús, heldur reykjarhús; ekki skel,
heldur öðu eða krækling; ekki segja
þæfa, heldur hnuðla; ekki mús, heldur
veggjadýr; ekki blöku, heldur speldi;
ekki mey, heldur stúlku.“
(Lúðvík Kristjánsson, íslenskir sjá-
varhættir, V, 330)
Lúðan
Það hefur verið talinn mikill happa-
fengur að veiða lúðu, sérstaklega ef
hún er stór, og talsverð hjátrú er til um
hana hér á landi. Sjómenn verða þó að
gæta þess að veiða ekki lúðumóðurina
og ef risastór lúða veiðist er ráðlegra
að sleppa henni. Lúðumæður hafa for-
ystu fyrir minni lúðum og ef lúðu-
móðirin er veidd villast minni lúð-
urnar á önnur mið.
Ef dregin er lúða skal ausa skipið á
sama borð og hún kom inn, þá fæst
annar stórdráttur. Komi dökka hliðin á
lúðunni upp á undan þegar hún er
dregin úr sjó fæst önnur.
Ef lúða veiðist í net fjarri sínum
slóðum þá er sagt að sá sem taki fyrst
á lúðunni muni eiga barn í vændum.
Annars telur þjóðtrúin sérstakt sam-
band vera á rnilli þeirra sem draga
lúður og kvenna og talið er þjóðráð að
sofa hjá konu nóttina fyrir róður vilji
menn ná í lúðu. Um þetta segir Lúð-
vík Kristjánsson:
„Ef kvæntur maður dró flyðru, fékk
hann óstinnt að heyra, að kona hans
væri komin með flyðrumaga. Fengi
ókvæntur sjómaður lúðu, þótti það
órækt vitni þess, að hann hefði átt vin-
gott við konu, og þá sérstaklega nótt-
ina áður. Drægi sjómaður hins vegar
keilulok hvað eftir annað, átti það að
gefa til kynna, að honum hafi verið
mislagðar hendur í ástamálum. Kæmi
flyðra aftur á móti á færi hjá strákum,
var sagt, að komið væri hvolpavit í
þá.“
(Lúðvik Kristjánsson, íslenskir sjá-
varhættir, III, 299)
Gamall sjómaður sagði í samtali að
þeir sem drægju lúðu væru kvenhollir
í meira lagi og ef þeir gæfu konu lúð-
una þegar þeir kæmu í land ættu þær
að þakka fyrir sig með annars konar
drætti.
Á þessum vettvangi hafa aðeins
verið tilgreind nokkur atriði úr hjátrú
sjómanna, enda af mjög miklu að
taka. Oft á tíðum er sjómannahjátrúin
staðbundin, mjög mismunandi er eftir
mönnum hverju þeir hafa trú á og
erfitt án viðamikillar rannsóknar að
átta sig á heildarmynd hennar hér á
landi.
Heimild: 7,9,13.
Örn Þór Þorbjörnsson,
skipstjóri á
Andey SF 222:
Byrjaði á laugar-
degi en báturinn
sökk
„Eg get ekki sagt að ég hafi verið
haldinn einhverri hjátrú, hins vegar
kannast maður við ýmis tilvik þar sem
menn eru haldnir slíku. Ég get þó sagt
að einu sinni, þegar ég var nýbúinn að
kaupa bát, keppti ég að því að komast
Frá Höfn í Hornafirbi.
út á laugardegi, kannski af slíkum
völdum, og eftir tvo mánuði var bátur-
inn sokkinn! Mín reynsla af þessu er
því ekki með þeim hætti að ég sé núna
að reyna að komast út á ákveðnum
dögum. Reyndar var mikið fiskirí
26