Sjómannablaðið Víkingur - 01.06.2001, Blaðsíða 39

„Nei, það eru sár vonbrigði. Við höfum
í 17 ár búið við kerfi þar sem er há-
marksafli á hverri tegund og ég held að
mörgum finnist því rniður lítið til árang-
ursins koma. Það er eins og teflt hafi ver-
ið á tæpasta vað mörg árin. Hámarksafl-
inn sem verið er að ákveða núna er í öll-
um tegundum miklu minni en hann hef-
ur verið hæstur á þessum 17 árum.
Þorskurinn hefur notið sérstaks for-
gangs hvað varðar verndun og kannski
hefur umhyggjan fyrir honum verið á
kostnað annarra tegunda. Menn hafa get-
að flutt sig úr einni tegund í aðra, úr ufsa
í karfa og karfa í ýsu og svo framvegis,
en þeir hafa alls ekki mátt flytja sig í
þorsk. Ef ég man rétt fór heildaraflamark
þorsks hæst í 350 þúsund tonn árið
1988, 50 þúsund tonnum hærra en ráð-
legging Hafró. Heildaraflamarkið lækkaði
svo smám saman niður í 155 þúsund
tonn árið 1994/95, er nú síðast í 220
þúsund tonnum og hefur verið gefið í
skyn að það verði enn lægra við næstu
ákvörðun. Þetta ásamt ýmsu öðru bendir
til þess að menn hafi ekki komist yfir
nægilega þekkingu á þessum mikilvæga
stofni.”
Níðst á ákveðnum tegundum
„Ég hef undrast það dálítið hversu
mikið frelsi menn hafa haft til að flytja
sig frá einni tegund til annarrar. Fimrn
prósent af heildarúthlutun sem eitt fyrir-
tæki fær, mælt í þorskígildum, hefur
mátt nýta til breytinga. Það má til dæmis
taka af ufsakvótanum og færa yfir á karfa
eða einhverja aðra tegund. Þetta getur
þýtt að níðst sé á einhverri ákveðinni
tegund með því að veitt sé langt umfram
það sem fiskifræðingar höfðu ráðlagt. Ég
get nefnt sem dæmi að hæfilegt þótti að
veiða 30 þúsund tonn af grálúðu árið
1989 en það ár fór veiðin upp i 59 þús-
und lonn. Á þessu sérstaka ári kom
reyndar fleira til en tegundatilfærsla. Þá
gátu menn valið sóknarmark. Á yfir-
standandi ári má veiða 20 þúsund tonn
en tvö ár þar á undan minnir mig að
markið hafi verið aðeins 10 þúsund. Ég
held að stundum hafi verið gengið ó-
tæpilega nærri vissum tegundum með
tegundatilfærslu. Við hjá Granda eigum
mjög mikið undir karfanum komið þar
sem hann er stór hluti þess sem við fáum
að veiða. Fyrir nokkrum árum fór árleg
karfaveiði iðulega langt yfir 90 þúsund
tonn og oft mörg þúsund tonn umfram
bæði ráðgjöf Hafró og úthlutun ráðherra.
í ár er svo komið að leyfilegur heildarafli
er aðeins 57 þúsund tonn.”
- Hefurfiskveiðistjómunarkeifið þá
brugðist í þessum efnum?
„Ég held að það hafi verið einhver
veila í því að þessu leyti. Áður fyrr var
talsvert um það að ráðherra færi framúr
ráðleggingum fiskifræðinga en slíkt hátt-
arlag er nú úr sögunni. Þá hygg ég að afli
Ámi segir dapurlegt, ef rétt ei; að okkur hafi
orðið á þau mistök í nálœgri fortíð að hafa
ekki tekið nógu mikið afþorski.
„Við höfum í 17 ár
húið xið kerfi þar
sem er hámarksafli
á hxerri tegund og
ég held að mörgum
finnist þxí miður
lítið til árangursins
koma.”
krókabáta hafi iðulega getað farið fram
úr væntingum. Hins vegar er það dapur-
legt, ef það væri rétt, að okkur hafi orðið
á þau mistök í nálægri fortíð að hafa ekki
tekið nógu mikið af þorski. Að hann hafi
gengið okkur úr greipum í stað þess að
vera nýttur. Margir skipstjórar halda því
fram, en ég veit ekki sannleikann í
þessu. Kannski að það þyrfti að vera
meiri samgangur á milli sjómanna og
fiskifræðinga. En við eigum ekki annars
úrkosti en að fara að ráðurn fiskifræðing-
anna hjá Hafró.”
- Svo er það brottkastið, sem greinilega
á sér stað samkvæmt upplýsingum sem fyr-
ir liggja?
„Þar á sér stað einhver sóun og við
verðum endilega að finna úrræði lil þess
að draga úr henni. Það þarf að korna því
til leiðar að menn komi með afla að landi
sem þeir hefðu annars freistast lil að
henda, án þess að verða fyrir verulegu
fjárhagstjóni eða niðurlægingu. Eitthvað
verður að gera til þess að draga úr brott-
kasti. En þetta er engin ný saga. Ég var á
sjó nokkur sumur nreðan ég var í
menntaskóla. Sumarið 1947 var ég hálfur
háseti á togaranum Venusi, kolakyntum
togara. Þetta sumar var hann gerður út á
salt, fiskurinn var flattur urn borð og við
fórum fjóra túra um sumarið. Það kom
iðulega fyrir að stór hluti þess sem kom í
trollið var karfi. Hann fór allur fyrir borð
því enginn kostur var á að nýta hann.
Það hafa fleiri hundruð tonn af karfa far-
ið fyrir borð á Venusi þetta sumar.”
Óvissa meðan ekki næst sátt
- Það hafa staðið linnulausar deilur um
núverandi fiskveiðistjórnunarkerfi síðan
því var komið á. Ert þú sáttur við það kerfi
í meginatriðum?
,Já, ég er það í meginatriðum. En það
má finna á því einhverja galla. Samt held
ég að það hæfi okkur fremur en annar
möguleiki sem er sóknarmarkið. Um
þetta eru þó ekki allir sammála. Ég á til
dæmis félaga í útgerð sem er mjög
hlynntur sóknarmarkskerfi, það er Krist-
ján Loftsson. Hann heldur því frarn að
með því kæmum við í veg fyrir að fiski
væri kastað fyrir borð. En það eru vissir
þættir kvótakerfisins sem margir vildu
hafa öðru vísi.
Megingalli kvótakerfisins er óvissan
um varanleika þess meðan ekki ríkir sátl
um það. Unnt er að gera á því ýmsar
breytingar og raska því fyrirkomulagi
sem nú er. En enginn veit hvaða breyt-
ingar kunna að verða gerðar á kerfinu.
Það er afleitt og snertir mörg fyrirtæki.
Ég vil benda á Granda. Aflaheimildir fyr-
irtækisins eru heldur minni en þær voru
fyrir nokkrum árum. Nú blasir það við
okkur að skipaflotinn okkar er ekki full-
nýttur. Fyrir ulan Faxa sem er í uppsjáv-
arfiski erurn við með þrjá frystitogara og
tvo ísfisktogara. Kvótinn sem við höfum
nægir okkur ekki. Undanfarin ár höfum
við hikað við að kaupa kvóta á þessu háa
verði. Meðal annars vegna þess að við
erurn ekki öruggir um hversu lengi þetta
kerfi verður óbreytt. Að vísu má líka
gagnrýna að við skulum vera að gera
þessi skip út og þiggja þessa aflaúthlutun
í stað þess að losa okkur við skipin og
kvótann fyrst verðið er svona hátt.
Ein reginþverstæða í útgerð í dag er
að markaðsvirði útgerðarfyrirtækja sem
eru á Verðbréfaþingi er langt undir upp-
lausnarvirði fyrirtækjanna. Upplausnar-
virði er það sem fæst við það að selja
eignir fyrirtækisins og draga frá skuldir
og tekjuskattskvöð. Þarna munar veru-
Iega miklu og hefur þessi munur aukist
mjög á siðustu 12 mánuðum. Með tilliti
til þessa má kannski segja að það beri
vott um skynsemiskort að standa í
Sjómannablaðið Víkingur - 39