Náttúrufræðingurinn - 2007, Page 29

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
Fornrauðviður Arnarbeyki
Hvítplatanviður Greni
>\W
Hjartartré Grátviðarætt Lyngrós
Fornumhverfi
og
samsetning flóru
Evrópuvatnafura Álmur Kastanía Arnarlind Magnólía Toppur
Botn
------Ketilseyri
J L-------Selárdalur---------
8. mynd. Plöntusamfélög í Selárdal, Botni og við Ketilseyri um miðbik míósentíma fyrir 15-13,5 milljón árum. Líkan byggt á stein-
gerðum plöntuleifum; blöðum, aldinum ogfræjum. - Reconstruction ofthe Middle Miocene vegetation ofthe Selárdalur, Botn and Ket-
ilseyri based on macrofossils.
Selárdal endurspeglar sumar- og sí-
græna beykilaufskóga í hálendis-
hlíðum þar sem vatn streymdi í
gegnum jarðveginn en safnaðist
ekki fyrir (8. mynd). Hingað til hafa
eingöngu verið borin kennsl á fáein-
ar ættkvíslir úr setlögunum í Botni í
Súgandafirði. Af þeim eru evrópu-
vatnafura og fornrauðviður mest
áberandi, en fundist hefur fjöldi
stöngla, nála og köngla sem tilheyra
þeim. Leifar arnarbeykis eru frekar
fágætar þar; þó hafa fundist aldin
og fræ, en aðeins örfá blaðbrot.
Einnig hafa fundist þar blaðbrot el-
ris (Alnus). Samsetning plöntusam-
félagsins og setlagagerðir í Botni
gefa til kynna að plöntuleifarnar
hafi fallið til á staðnum og séu ein-
kennandi fyrir gróðurinn sem óx á
láglendissvæðinu („autochthon-
ous" eða „azonal" samfélag). Evr-
ópuvatnafurur og að hluta til forn-
rauðviður hafa vaxið á flæðilandi
eða í tengslum við einhvers konar
vatnakerfi. Evrópuvatnafuran lifði
þar sem grunnvatn stóð hátt, m.a. á
opnum vatnasvæðum og fenjum,
en fornrauðviðurinn var frekar á
þurrari svæðum og líklegt að hann
hafi haldið til á hæðum og ásum og
verið þar í bland við aðrar harðvið-
arættkvíslir eins og arnarbeyki. Lík-
legt er að þessi láglendisgróður hafi
runnið saman við harðviðarskóga
þegar ofar dró í landinu og þá líkst
meira og meira Selárdalsflórunni (8.
mynd).
SAMANBURÐURÁ FRJÓGREIN-
INGUM OG HANDSÝNUM
Frjógreiningar úr setlögum Selár-
dals-Botns setlagasyrpunnar (15
milljón ára) sýna hátt hlutfall frjóa
er tilheyra fenjakýprusættinni
(Taxodiaceae), beyki og lind (3.
tafla). Með því að bera saman nið-
urstöður frjógreininga og greiningu
handsýna má áætla að fornrauðvið-
urinn og evrópuvatnafuran, ásamt
arnarbeyki og arnarlind, hafi verið
mest áberandi tegundirnar í plöntu-
samfélögunum í Selárdal og Botni.
Frjógreiningar úr yngri setlögum
Dufansdals-Ketilseyrar setlagasyrp-
unnar (13,5 milljón ára) sýna lægra
hlutfall frjóa er tilheyra fenja-
kýprusættinni og beykiættkvíslinni
og áberandi er að lindifrjó eru mun
sjaldgæfari en áður.
Frjógreining úr Selárdal leiðir í
Ijós hátt hlutfall af furu (Pinus),
plöntum af fenjakýprusætt, beyki
og lind. Frjókorn elris, birkis, álms
og sérstaklega plantna af magnólíu-
ætt eru sjaldgæfari. Meðal hand-
sýna eru arnarbeyki, arnarlind,
kastanía, hjartartré og álmur al-
gengust, en mun minna er af hvít-
platanviði, magnólíu og greni. Frjó-
greiningar frá Botni sýna mun
meira af frjóum barrtrjáa, eins og
plantna af fenjakýprusætt, grátvið-
arætt og vatnafuru. Frjó lauftrjáa til-
heyra að mestu beyki og lind;
einnig er töluvert af frjóum víðis, el-
ris, álms og hlyns. Steingervingar í
handsýnum eru að mestu fornrauð-
viður, evrópuvatnafura og aldin
arnarbeykis; einnig eru þar stein-
97