Náttúrufræðingurinn - 1997, Síða 27

Rómantík
OG RAUNSÆI
HUGI ÓLAFSSON
Umrœða um umhverfisvemd var lengi í
anda rómantíkurinriar og á þá lund að
sporna þyifti gegn iðnvœðingu og snúa
aftur til náttúrulegra lífernis. A síðari
árum hefur umrœðan hins vegar
einkum snúist um hvernig sameina
megi áframhaldandi hagvöxt og
sjónarmið umhverfisverndar undir
merkjum sjálfbœrrar þróunar. Slík
Ijósgræn sjónarmið eru nú allsráðandi
í opinberri unirœðu um umhverfismál
og rómantíkin á undir högg að sækja.
Eftirfarandi grein er að mestu byggð á
erindi sem höfundur flutti á ráðstefn-
unni Markmið og leiðir í umhverfis-
málum: siðfræðileg viðhorf, sem haldin
var á Kirkjubæjarklaustri, 1.-2. mars
1996.
Fr rá sögulegum sjónarhóli má
skipta hugmyndafræðinni að
baki umhverfisvernd í tvo
_________ þætti. Annars vegar er sá sem
mætti kalla hefðbundna umhverfisvernd-
arstefnu sem byggist einkum á sið-
fræðilegum gildum og hins vegar er
hugmyndafræði „sjálfbærrar þróunar" sem
Hugi Ólafsson (f. 1964) lauk B.A.-prófi í jarðfræði og
stjórnmálafræði frá Occidental College í Los Angeles
1987 og Masters-prófi í alþjóðastjórnmálum frá Co-
lumbia-háskóla í New York 1991. Hann er deildar-
stjóri í umhverfisráðuneytinu.
byggist að mestu á hagfræðilegum for-
sendum. Hér er auðvitað á ferðinni nokkur
einföldun og ástæða er til að taka fram að
þessir tveir þættir eru ekki andstæður
heldur fléttast þeir saman í umfjöllun um
náttúruvernd, nýtingu auðlinda og skipt-
ingu gæða jarðar á milli ríkja og jafnvel
kynslóða. A síðustu árum hafa orðið
iniklar áherslubreytingar í umræðunni um
umhverfismál og áherslan á hinn efna-
hagslega þátt hefur farið stöðugt vaxandi.
Hér verður reynt að stikla á stóru í þessari
uinræðu og svara því hvort „rómantísk“
hugsun í umhverfisvernd sé orðin úrelt.
■ HEFÐBUNDIN
UMHVERFISVERND
Það sem mætti kalla hefðbundna umhverf-
isverndarstefnu á rætur sínar að stórum
hlula að rekja til franska rithöfundarins og
heimspekingsins Jacques Rousseau (1712-
1778), en vegna andófs gegn tækni- og
vísindahyggju upplýsingastefnunnar er
hann talinn upphafsmaður rómantíkur-
innar í Evrópu. Rousseau lofaði einfall
líferni í faðmi sveitar og náttúru og í sinni
einföldustu mynd orðar hann hugmynda-
fræði sína á þessa leið: „Guð skapaði
heiminn og hann var góður, síðan kont
maðurinn og spillti honum með verkuin
sínum.“ Rousseau og fylgismönnum hans
fannst vísindin ræna manninn sam-
Náttúrufræðingurinn 67 (1), bls. 21-28, 1997.
21