Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1997, Síða 36

Náttúrufræðingurinn - 1997, Síða 36
■ NÝJAR. LEIÐIR 4. mynd. Æxlunarklefar, hver með um 500 þúsund pörum af miðjarðarhafs-ávaxtaflugunni. Með notkun geisla og líftækni opnuðust nýjar leiðir. Við réðum snjallan þýskan líftæknifræðing, dr. Gerald Franz, sem ásamt mexíkanska skordýrafræðingnum dr. Jorge Hend- richs (sem nú er yfírmaður skordýra- deildarinnar) leysti vandann. Sérfræðingarnir fundu erfðaeigin- leika í flugu sem veldur því að vatnið sem flugueggin klekjast út í má hita upp í 36°C án þess að eggin drepist, en venjuleg egg drepast í 30°C heitu vatni. Genið sem stjómar þessum eiginleika var þó á A-litningi, þ.e. ekki á kynlitningi. Með gammageislun var unnt að brjóta Iitningana upp og kalla fram yfírfærslu (translocation) þannig að litningabúturinn með hitageninu festist við Y-litning karlflugunnar. Þannig varð til nýr stofn sem klekur aðeins út karlflugum. Hann var fyrst reyndur í vin í eyðimörkinni sunnan Túnisborgar en nú er t.d. búið að breyta til í verksmiðjunum í Guatemala- borg og í Norður Chile svo að þar em einungis framleiddar karlflugur til geldingar. Sama er verið að gera í Argentínu og á Hawaii-eyjum. SIT-aðferðin við eyðingu skrúfuflugna var þróuð í Bandaríkjunum en aðferðin við að eyða ávaxtaflugum og tsetse-flugum var þróuð í rannsóknastofúm FAO/IAEA, en það starf hófst 1965. (Þá var höfundur yfirmaður jurtakynbótadeildar FAO/IAEA og kom lítið við þá sögu fyrr en 1968 er hann varð aðstoðarforstjóri þar.) ■ MIÐJARÐARHAFS- ÁVAXTAFLUGAN Fluga þessi, sem er landlæg í kringum Miðjarðarhafíð og líklega upprunnin í Súdan, fannst fyrst vestan hafs 1964, í Costa Rica. Var talið ólíklegt að hún festi þar rætur og lítið gert til að hindra útbreiðslu hennar þar til hún fannst i Mexíkó um 1976. Mexíkóstjórn leitaði þá til FAO/IAEA um aðstoð og árið 1979 var byrjað að reisa flugnaverksmiðju í Tapa- chula við landamæri Guatemala. Þar er hægt að framleiða allt að 700 milljónum flugna á viku (6-7 tonn). Byrjað var að dreifa geldum flugum 1981 en þá hafði skaðvaldurinn breiðst yfír svæði sem náði 200 km til norðurs. Höfundur kom í verksmiðjuna í janúar 1984. Allir sem þangað koma, háir sem lágir, verða að afklæðast, ganga gegnum þröngan gang með sjö sturtuhausum hvorum megin og klæðast sloppum inni í verksmiðjunni, og endurtekur sagan sig þegar verksmiðjan er yfirgefin. Þetta er gert til að hindra að frjóar flugur berist út úr verksmiðjunni. Erfítt er fyrir óvana að ná andanum inni í verksmiðjunni í fyrstu vegna „ferómóna" (kynaðdráttarefna) sem flugur í æxlunarbúrunum gefa frá sér. Fyrir utan verksmiðjuna var flugbraut og þar voru nokkrar flugvélar og þyrlur sem verið var að hlaða í litlum kössum með nýklöktum geldflugum. Það tók um þrjú ár að losna við þessa flugu í Mexíkó, en verksmiðjan er nú notuð til að verjast innrásum hennar frá Mið- og Suður-Ameríku og til að hjálpa Bandaríkjamönnum að berjast við hana í Kaliforníu, aðallega í og umhverfis Los Angeles. Nú er stefnt að því að útrýma flugunni úr Mið-Ameríku með verksmiðjum í Guate- mala og Costa Rica. Auk þess hafa verið reistar flugnaverksmiðjur í Líma í Perú, N- Chile og í Argentínu. Haustið 1996 var 146
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.