Náttúrufræðingurinn - 1997, Page 88

17. mynd. Ummyndað berg í nágrenni keiluganga. Setbergseldstöðin á Snæfellsnesi.
Mynd: Stefán Arnórsson.
■ FORN háhitasvæði
Allvíða í tertíerum og kvarterum jarð-
myndunum er berg með grænleitum blæ.
Þegar betur er skoðað má greina í slíku
bergi ýmsar steindir sem em ekki frum-
steindir í basalti, svo sem epídót, klórít,
kalsít og kvars. Slíkt berg er mjög
ummyndað og stafar græni liturinn
aðallega af klóríti en einnig af epídóti.
Hinar upphaflegu steindir eru horfnar að
verulegu, jafnvel öllu lcyti og ummynd-
unarsteindir komnar í staðinn. Þegar
ummyndað berg með þessu útliti er skoðað
í smásjá eða athugað með röntgen-bylgju-
brotsmælingu, kemur í ljós að það
inniheldur sömu ummyndunarsteindir og
berg á virkum háhitasvæðum. Ummynd-
unarsteindimar í þessu bergi em merki eftir
foman háhita. Með samanburði við niður-
stöður af venslum hita og ummynd-
unarsteinda á virkum háhitasvæðum má
gera sér nokkra grein fyrir hitaástandinu í
hinum fomu háhitasvæðum meðan þau
voru virk.
Súrt berg sem unnnyndast af háhita
verður oft ryðbrúnt á yfirborði (14. mynd).
Stafar það af oxun á brennisteinskís sem
myndast hefur úr háhitavatninu. Oxun
brennisteinskíssins fyrir áhrif súrefnis úr
andrúmsloftinu leiðir til myndunar ferrí-
hýdroxíða sem eru ryðbrún á lit. 1 fersku
brotsári má sjá bronslitaða kubba af
brennisteinskís. Annars er bergið fblgrænt
af klóríti og epidóti.
Áberandi háhitaummyndað berg fínnst
m.a. í Kolgrafarfirði á norðanverðu Snæ-
fellsnesi, sunnan megin í Esju (15. mynd),
í innanverðum Breiðdal á Austfjörðum og í
innanverðum Laxárdal, sem liggur vest
an Tindastóls í Skagafirði. Ummyndunin í
Laxárdal tengist Molduxaeldstöðinni svo-
nefndu. Fleiri staðir hafa verið merktir inn
á 12. mynd.
Kortlagning ummyndunarsteinda á
sumum fornum háhitasvæðum sýnir oft
reglulega útbreiðslu steindanna (16.
mynd). Ekki er gerlegt að sjá þessa út-
breiðslu í hendi sér með lauslegri athugun.
Hún kemur aðeins í ljós við að skoða
198