Náttúrufræðingurinn - 1987, Blaðsíða 77

1981, e.t.v. sami fugl og sást þar árið áður.
Síðan sást fullorðinn rósamáfur í júní 1982 í
Aðaldal (9. mynd).
Fullorðinn rósamáfur sást einnig um 200
sjómílur suður af Vík í Mýrdal, 30. apríl 1971
(Thurston 1982).
Auk þeirra fugla, sem að framan greinir,
sáust 3 fuglar við Laxá í Þingeyjarsýslu 10. júní
1951 og tveir þrem dögum síðar, sem gætu hafa
verið rósamáfar. Þar sem nánari lýsing er ekki
fyrir hendi, eru þessir fuglar ekki taldir með í
skránni hér að framan.
Par sem fuglinn við Skipalón birtist
ár eftir ár, eru sterkar líkur á því, að
um sama einstakling hafi verið að ræða
í öllum tilfellum, og að það sé sami
einstaklingur, sem sást á Akureyri (en
þar á milli eru um 12 km). Ekkert
bendir til þess að þessi fugl hafi reynt
varp. í upptalningunni hér að ofan eru
þær athuganir, sem eiga við fugl þenn-
an, merktar með stjörnu (*). í nýlegri
grein um rósamáfa eftir Bledsoe og
Sibley (1985) kemur fram að þeir
þekkja ekki dæmi þess að rósamáfar
hafi sést ár eftir ár á sömu slóðum utan
íshafssvæðanna. Slík hegðun er þó
ekki óþekkt meðal fugla sem hrakist
hafa út fyrir venjuleg heimkynni sín.
Eins og skráin hér að framan ber
með sér, hefur einn fugl sést í febrúar
og annar í mars, en allir hinir á tíma-
bilinu apríl til ágúst, flestir í júní.
Þannig hafa engir rósamáfar sést fyrri
part vetrar (nóvember til janúar), og
skýtur það nokkuð skökku við rósa-
máfsfundi annarsstaðar við strendur
Evrópu, en þar eru þeir mun algengari
að vetrarlagi (nóvember til febrúar)
heldur en á vorin og sumrin (10.
mynd).
Rósamáfur er lítill máfur, mun
minni en hettumáfur. Fullorðnir fuglar
að sumarlagi eru roðalitir á kviði, síð-
um og höfði. Mjór dökkrauður (eða
svartur) hringur er um háls þeirra (9.
mynd). Vængirnir eru gráir að ofan og
neðan með ljósari rönd á afturbrún.
Fullorðnu fuglarnir missa roðalitinn
og dökka hálshringinn á veturna.
Vængmynstur ungfugla á fyrsta ári er
líkt og á ungum ritum. Gott einkenni á
fullorðnum og ungum rósamáfum, auk
smæðar, er fleyglaga stél og hlutfalls-
lega lítið nef.
ísmáfur (Pagophila eburnea)
Ismáfar eru hánorrænir, svo sem
nafnið bendir til. Þeir verpa á Sval-
barða, á eyjunum í Norður-íshafinu
norðan Síbiríu, nyrst á Grænlandi og
eyjum norðan Kanada. Þeir hafa ný-
lega fundist verpandi á jökulskerjum
norðan Angmagssalik á austur Græn-
landi (Wright & Matthews 1980). fs-
máfar verpa á gróðurlausum klöppum
eða í urð, sjaldan fjarri sjó, eða á
breiðum bjargsyllum. ís og snjór er
aldrei langt undan, og ísmáfur hefur
meira að segja fundist verpandi á ís-
jaka. Sjaldgæft er að sjá ísmáfa setjast
á sjó, og vitað er að þeir forðast
bleytu.
Fæða ísmáfa er ýmsir fiskar og
hryggleysingjar, sem þeir taka við ís-
jaðarinn, en einnig leggjast þeir á hræ
sela og fleiri dýra. Á myrkum vetrar-
dögum eru sjálflýsandi fiskar mikilvæg
fæða (Orr & Parsons 1982).
Fátt er vitað um ferðir ísmáfa utan
varptíma. Þeir halda sig þó við ísrönd-
ina í Norður-íshafi á veturna og flytja
sig til með ísnum. Þeir eru reglulegir
vetrargestir við Labrador og í Davis-
sundi vestan Grænlands. Merkingar
benda til þess, að varpfuglar frá Sval-
barða leiti þangað. Hins vegar eru ís-
máfar sjaldséðir við N-Noreg og við
Síbiríustrendur. Við Færeyjar eru ís-
máfar e.t.v. reglulegir vetrargestir
(Bloch & Sórensen 1984). Þeir eru
71