Náttúrufræðingurinn - 1934, Blaðsíða 29

NÁTTÚRUFR.
75
ur, og svo voru engir hamrar eða björg svo nálægt þessum stöðv-
um, að fálki þaðan gæti átt hér hlut að máli.
Lóni, 20. marz 1934.
Björn Guðmundsson.
Ath. Atburð þennan allan skrifaði eg niður nær samdæg-
urs og hann átti sér stað, og er því hér að engu leyti farið eftir
minni. B. G.
Kakalakar (Blattoidea).
Saga kakalakanna byrjar í hinum víðáttumiklu burkna- og
elftingarskógum Steinkolatímabilsins; þar lifðu þeir sitt blóma-
skeið. Núlifandi kakalakar eru aðeins fátæklegar leifar af hinu
fjölbreytta og stórfenglega skordýralífi þessa tímabils. Þó voru
ættir, ættkvíslir og tegundir aðrar þá en nú.
Nú á tímum þekkjast um 2200 tegundir af kakalökum.1)
Flestir eru þeir og stærstir í frumskógum hitabeltisins, og eru
þeir þar frá tæpum 1 cm. til rúmlega 8 cm. að lengd.
Frá hitabeltislöndunum hafa þeir borist með skipum víða
um heim á síðari öldum, líka til heimskautalandanna. Á Norð-
urlöndum þekkjast þó aðeins fáar tegundir. Sumar þeirra ber-
ast þangað aðeins við og við með vörum, en aðrar hafa ílenzt
að fullu.
Kakalakarnir eru undantekningarlaust landdýr, og marg-
ir þeirra lifa í híbýlum manna.2) Þeir eru flatvaxin dýr með
þunnan og breiðan bol, og eiga því auðvelt með að fela sig í rif-
1) Mjög skyldir kakalökunum eru klaufhalarnir, sem teljast þó til ann-
ars ættbálks (Dermaptera), en voru áður.ásamt kakalölcum, engisprettum og
fleiru, taldir í einum og sama ættbálki, er nefndur var beinvængjur (Orthop-
tera). — Klaufhalinn (Porficula auricularia L.), sem þekktur er viða um
heim og fluzt hefir með varningi alla leið til Grænlands, hefir nokkrum sinn-
um fundist hér á landi, en hingað hefir hann borist með vörum frá nágranna-
löndunum. Klaufhalinn er um 1,5 cm. á lengd, með stutta ófullkomna vængi.
Hann er auðþekktur á því, að aftan á afturbolnum eru tveir bognir krókar.
2) Nýjustu rannsóknir geta um kakalaka, sem lifa í hellum og eru
blindir. Til eru einnig teg., sem lifa í vatni, einkum lækjum og eru vel synd-
ir, bæði fullvaxnir og á lirfuskeiði. Sumir kakalakar hafa tekið sér bólfestu
í vespu-, maura- og termítabúum.