Náttúrufræðingurinn - 1942, Side 22

66
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
vatni né umhverfi þess, en 1. júlí 1907 kemur Ivnebels-leiðang-
urinn þangað. Árangurinn af starfi þessa leiðangurs varð þó
minni en til var ætlazt, þvi að tveir af leiðangursmönnunum,
foringi fararinnar dr. Walter von Knebel og málarinn Max Rud-
loff, drukknuðu í Öskjuvatni þ. 10. júlí s. ár. Þriðji leiðangurs-
maðurinn, jarðfræðingurinn Ilans Spellimann, liélt þó rann-
sóknunum áfram eftir þvi, sem föng voru á.1)
Það kom nú í ljós, að Öskjuvatn liafði vaxið geysilega síð-
an 1884. Það hafði dýpkað um 90 m, þvi nú voru aðeins 60 m
frá brún jarðfallsins að norðan og niður að vatnsborðinu. Þá
hafði lögun vatnsins tekið miklum hreytingum. Búast hefði
mátt við nokkurn veginn þrihyrndu vatni, en í þess stað er
það ferhyrnt með ávölum hornum. Spethmann telur lengd
vatnsins, frá A—V, 5 km, en breidd, frá N—S, 3 km. Flatarmál-
ið þvi 15 km2. Þetta hlýtur þó að vera rangt um lengdina. Víða
kringum vatnið voru sprungur og stallasig, en að sunnan gengu
fjöllin þverbrött niður i vatnið, svo að varla var fært með-
fram því. Þar var slöðugt grjóthrun, einkum meðan levs-
ing var. Norðan í þessum fjöllum vestarlega var spilda, sem
mikið rauk úr. Vatnið var að mestu ísilagt, þegar leiðangurinn
kom i Öskju.
Sumarið eftir, 1908, kom svo annar þýzkur jarðfræðingur,
dr. Hans Reck, í öskju og dvaldist þar nokkura daga við rann-
sóknir á vatninu, umhverfi þess o. fl.2) Hann telur jarðfall-
ið 4,5 km á lengd og 3 km á breidd, en samkvæmt korti hans
virðist vatnið ekki nema um 11 km2 að slærð (sjá mynd 5)
og er það í dágóðu samræmi við síðari mælingar. Að öðru
leyti en um stærð vatnsins her þeim Reck og Spethmann dá-
vel saman. Hæðin neðan að vatninu, að norðan, mæhlist Reck
60 m. Meðalvatnshita telur liann 6,5°, en annars gat hitinn ver-
ið mjög breytilcgur, sem sýndi, að sums slaðar í vatninu var
uppstreymi af heitu vatni. Mest var aðdýpið að sunnan og vest-
an, þar náði 140 m lína ekki botni i 225 m fjarlægð frá landi3).
1) H. Spetmann: Islands grösster Vulkan, etc.
2) H. Reck: Das vulkanische Horstgebirge Dyngjufjöll.
3) í sambandi við vatnsdýpið má geta þess, að i sambandi við leit-
ina að þeim Knebel og Rudloff, var reynt að slæða í vatninu, aðallega
í SV-horninu, og reyndist dýpið þar frá 8—40 faðmar (12—75 m). Á
einum stað fannst þó ekki botn með 240 faðma (450 m) langri línu.
Norðri, II. árbls. 127. Benedikt Guðnason á Grænavatni við Mývatn,
hefir í bréfi til mín frá 16/12. 1941, staðfest þetta. Hann er gætinn og