Náttúrufræðingurinn - 1956, Qupperneq 45

KON OG KJARNORKA
39
3. mynd. Brautir alfa-agna frá þóríum,
gerðar sýnilegar sem þokurákir.
4. mynd. Geislar frá radíum aðgreind-
ir með segulmagni. Yfirlitsmynd. Alfa-
agnirnar sveigja til vinstri, beta-agn-
irnar til liægri, en gammageislarnir
falla ótruflaðir í beina stefnu. Punkta-
línan ii sýnir stefnu segulkraftsins, sem
er lóðrétt á myndflötinn, burt frá
auganu.
eða blóðleysi. Þekkt er dæmið um stúlkurnar í úraverksmiðjunni
í New Yersey (6). Stúlkur þessar unnu við að teikna á úrskífur tölur
úr sjáli'lýsandi efni, sem í var radíum. I 8 ár höfðu stúlkurnar haft
þann sið, þegar þær teiknuðu, að lagfæra pensilhárin með vörunum,
svo að pensilstrikin yrðu betri. En allt í einu fór að bera á alvar-
legum skemmdum í kjálkabeinum stúlknanna, og reyndist það
orsakast af hinum geislavirku efnum í málningunni, sem var í pensl-
unum. Fimm árurn seinna voru 15 af stúlkunum dánar af þessurn
sökum. Annað þekkt dæmi er úr námunum í Jóakimsdal í Bæ-
heimi (6), en þar er unnið mikið af pitsblendi, sem er mjög geisla-
virkt, vegna þess úraníums, sem í því er. Það hafði komið í ljós við
atliugun á dánarorsökum námumannanna, að meira en helming-
ur dauðsfallanna var af völdunr lungnakrabba. Það sýndi sig enn-
fremur, að í hvert skipti, sem opnuð var ný æð eða nýtt lag, er auð-
ugt var af pitsblendi, þá fylgdi nokkrum árum seinna hækkuð dán-
artala af völdum lungnakrabba. Síðari rannsóknir á geislaverkun-
um í þesstnn námum sýndu, að þær voru 30 sinnum meiri en nú
er talið forsvaranlegt fyrir þá menn, sem vinna í úraníumnámum
eða kjarnorkuverum.
Áhrif hinna ýmsu geislategunda eru mismunandi eftir því, hverj-
ir geislarnir eru og hvar þeir verka. Alfaagnir, sem lenda á húðinni,