Náttúrufræðingurinn - 1956, Síða 46

40
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
ná aðeins skammt, eða ekki nema 50 [t inn í vefinn. Þær ná því ekki
inn úr yfirhúðinni og komast ekki að neinum lifandi frurnum. Beta-
agnir geta smogið nokkra millimetra inn í vefina og brenna því
stundum húðina, en þær ná ekki til innri líffæra í líkamanum eftir
þessari leið. Miklu hættulegri eru hin geislavirku efni, ef þau ber-
ast inn í líkamann með fæðunni eða við öndunina. Berast þau þá
inn í blóðið og með því út um allan líkamann. Bæði alfa- og beta-
agnir komast þá auðveldlega að frumunum og geta eyðilagt þær með
tímanum. Röntgengeislar og þó einkum gammageislar smjúga auð-
veldlega inn í gegnum vefi líkamans. Geta þeir því skaðað, ekki
aðeins húðina, heldur einnig öll innri líffæri.
Afleiðingar geislaverkana á menn eru mismundandi eftir því,
livoit um er að ræða miklar verkanir á tiltölulegum stuttum tíma,
eða smávægilegar verkanir og mjög langvarandi. Afleiðingar mikilla
geislaverkana korna venjulega greinilega í ljós á því fólki, er fyrir
geislunum verður. Lýsa þær sér sem bruni, hárlos, ógleði, blóðleysi,
krabbamein, ófrjósemi eða stökkbreytingar á kynfrumum. Lang-
varandi geislaverkanir koma aftur á móti ekki alltaf fram á því fólki,
er fyrir þeim verður, ef geislamagnið er nógu lítið, en þær geta hæg-
lega komið fram á afkvæmunum, sem stökkbreytingar.
Nærtækast dæmi um miklar geislaverkanir er sprenging atóm-
sprengju. Sprengjuskýið, sem af henni myndast innilieldur geysi-
mikið af geislavirkum efnum, er falla til jarðar eða svífa í loftinu.
Miðað við að stærð sprengjunnar sé 20 kílótonn, þ. e. jafngildi
20.000 tonnum af TNT-sprengiefni, þá verður gammageislunin
eftir sprenginguna þessi (1):
1 mínútu 8,2 X 1011 curi
1 klukkustund 6 X 10»
1 sólarhring 1,33 X 108
1 viku 1,3 X 107
1 mánuð 2,3 X 106
1 ár 1,1 X 105
10 ár 8 X 103
100 ár 6 X 102
(102 _ 100, 103 _ iooo, 105 = 100.000 o. s. frv.)
Þegar þess er gætt, að 1 curi jafngildir geislaverkun frá 1 g af
radíum og 1 mikrocuri (1/1000.000 curi) er talinn hættulegur