Náttúrufræðingurinn - 1967, Qupperneq 11

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
103
Sumarið 1952 vann Tómas ásamt Guðmundi Kjartanssyni að
málmleit austur í Lóni. Rannsóknum varð ekki lokið, en vegna
síhækkandi verðs á kopar, er nú full ástæða til að taka upp þráð-
inn, þar sem frá var horfið.
Einn þáttur hagnýtra jarðfræðirannsókna er leit að byggingar-
efnum. Tómas var brautryðjandi á þessu sviði, og hafði bæði inn-
lenda notkun og útflutning í huga, enda er hér á landi ekki um
auðugan garð að gresja hvað viðkemur verðmætum jarðefnum.
Einkum lagði hann mikla áherzlu á könnun perlusteins, sem er
afbrigði af líparíti með bundnu vatni. Við upphitun þenst perlu-
steinninn og fær eiginleika vikurs. Erlendis er honum blandað í
pússingu til einangrunar. Tómas fór víða um landið í leit að berg-
tegund þessari. Hann taldi beztu námurnar vera í Prestahnúki á
Kaldadal og í Loðmundarfirði. Er tírnar líða, mun perlusteinn
vafalaust verða mikilsverð útflutningsvara, ])(jtt markaður hafi enn
ekki fengizt. Þá athugaði Tómas útbreiðslu og magn frauðgrýtis,
þ. e. vikurs og gjalls, hér suðvestanlands með útflutning í lutga.
Tómas leit einnig eftir innlendum bergtegundum, sem nota
mætti sem þekjustein innan eða utan húss í stað innflutts graníts
og marmara. Að hans dórni var m. a. hvítt gabbró úr Hrappsey
og flykruberg úr Berufirði einna bezt til þessara nota fallin. Væri
æskilegt, að vinnsla íslenzkra bergtegunda í þessu skyni gæti hafizt
sem fyrst.
Tómas mun einnig mega teljast upphafsmaður skipulagðrar
könnunar á magni og útbreiðslu steypusands og ofaníburðar liér
á landi.
Á árunum 1954—58 vann Tórnas ásamt Jóni Jónssyni að gerð
jarðfræðikorts af Reykjavík og nágrenni. Er kortið enn sem komið
er nákvæmasta kort sinnar gerðar, sem gert hefur verið hér á landi.
Kortið er jarðgrunnskort og virðist því við fyrstu sýn vera all-
flókið, en er í rauninni næsta auðvelt aflestrar. Kortið hefur því
miður ekki verið notað sem skyldi af þeim, sem fást við skipulags-
störf og mannvirkjagerð.
Hin síðari árin vann Tómas við athuganir á þykkt botnlaga í
fyrirhugaðri Sundahöfn í Reykjavík, svo og að frumathugun á
jarðfræði ýmissa virkjunarstaða ásamt Þorleifi Einarssyni á vegum
Raforkumálaskrifstofunnar. En annars má það merkilegt teljast,
að þeir aðilar, sem unnu að undirbúningsrannsóknum við Búrfells-