Náttúrufræðingurinn - 1967, Qupperneq 52

144
N ÁTT Ú RU F RÆÐINGURINN
milljónir rauðra blóðkorna í hverjum míkrólítra blóðs. Einn míkró-
lítri er milljónasti hluti úr lítra eða einn rúmmillimetri. í fimrn
Iítra blóðmagni meðalmanns væru þá tuttugu og fimm billjónir
rauðra blóðkorna (2,5 -1013). Ef öllum þessum blóðkornum væri
raðað í beina röð, „hlið við Jilið“, þannig að jaðrar kringlnanna
snertust, yrði sú röð um 200 000 km löng, eða sem svarar fimnr-
faldri vegalengdinni umliverfis jörðina við miðbaug!
Svo að lialdið sé áfram að ganga fram af lesandanum með tölum,
mætti minnast á myndunarhraða rauðra blóðkorna. „Meðalaldur"
þeirra í blóði liefur verið ákvarðaður með því að lilanda í blóð
manns þekktum J'jölda „merktra“ blóðkorna, ]i. e. blóðkorna, senr
þekkja má aftur, t. d. á geislavirkni eða á því að eittlrvert frunr-
el'ni þeirra er þyngra en í venjulegunr blóðkornum. Gera má ráð
fyrir, að „merktu“ Irlóðkornin endist að meðaltali jafnlengi og
hin, svo að hægt er að fylgjast með endingu blóðkorna nreð því
að kanna, hve lengi „merktu“ Jrlóðkornin endast. „Meðalaldur“
rauðs blóðkorns í blóði manns mælist vera unr 4 mánuðir. Þá þarf
líkami vor með öðrunr orðum að endurnýja 25 billjónir blóðkorna
á 4 mánuðum, sem svarar til nálega 2\/, milljónar á sekúndu!
Aðalhlutverk rauðra blóðkorna er að flytja vefjum líkamans ildi.
Starfandi frumur líkamans þarfnast ildis til bruna, senr þar fer
sífellt fram, er frumurnar losa orku úr lífrænum næringarefnum.
Aðalefni rauðra blóðkorna er blóðrauði eða hemóglóbín, senr er
flókið eggjahvítuefni. Hver stórsameind eggjahvítu í blóðrauða er
tengd fjórum nrinni, lífrænum litarsameindum, en í miðri hverri
litarsameind er járnatóm. Við járnatómin binzt ildi greiðlega, ef
mikið ildismagn er umlrverfis blóðrauðann, en losnar líka greið-
lega, ef ildismagnið minnkar. Er blóðið kemur til lungna og renn-
ur hægt um háræðar þar, síast ildi úr lungnablöðrunum inn í
blóðið og mettar blóðrauðann. Við það lýsist blóðrauðinn og þar
með blóðið, er verður ljósrautt. Nú ler blóðið um vinstri helming
hjartans og þaðan eftir slagæðum um líkamann allan. Þegar út í
háræðar kemur, síast um þriðjungur ildisins, sem við blóðrauðann
er bundið, út í vessa og þaðan til frumanna, en um tveir þriðju
ildisins eru varaforði, sem ekki gengur á nema ildisskortur verði
í vefjum líkamans. Dökknar nú blóðið nokkuð og tekur á sig
svip bláæðablóðs. Svo fer blóðið um hægri hjartahelming til lungna
á ný. Koldíoxíð, sem myndast í frumunum sem úrgangsefni við