Náttúrufræðingurinn - 1994, Side 29

líkana. Ekki er gott að skýra út á einfaldan
hátt til hvaða ráða er gripið til þess að leysa
þetta vandamál en í stuttu máli má segja að
orkuferli eða massastreymi sem í raun
standa mjög stutt og á litlu svæði eru
jöfnuð út í tíma og rúmi þannig að hægt sé
að eiga við þau með reiknineti líkansins.
Varmastreymi sem í raun og veru fer ekki
af stað fyrr en við ákveðinn hitamun eða
skýjamyndun sem ekki á sér stað fyrr en
tilteknu rakastigi er náð, er t.d. sett af stað
aðeins áður og víðar en heldur minna í
hvert sinn. Sambönd af þessum toga, sem
ekki byggjast á eiginlegum eðlisfræði-
legum grunni, nefnast reynslusambönd (á
ensku ,,parameterization“) og eru mikið
notuð í veðurlíkönum.
Einhver mikilvægustu veðurferli sem
lýsa þarf með reynslusamböndum í veður-
spá- og veðurfarslíkönum eru skýja-
myndun og úrkoma. Varmaskiptum sjávar
og andrúmslofts, uppgufun frá hafrnu og
djúpsjávarmyndun er einnig lýst með
reynslusamböndum í veðurfarslíkönum og
hefur það reynst ýmsum erfiðleikum undir-
orpið.
SVINDL í
VEÐURFARSLI'KÖNUM
Þegar veðurfarslíkön eru látin reikna mörg
ár fram í tímann gerist það oft að
niðurstöðumar verða smám saman full-
komlega óraunhæfar. Þegar hugað er að
orsökum þess kemur í ljós að það eru sam-
skipti sjávar og andrúmslofts sem hafa
farið út af sporinu. Meðal annars gengur
erfiðlega að halda Golfstraumnum gang-
andi! Þá er gripið til þess sem sumir telja
örþrifaráð. Samskipti sjávar og and-
rúmslofts eru leiðrétt beint á ýmsan hátt
þar til líkanið fellur nokkurn veginn að
raunveruleikanum, jafnvel þótt þessar leið-
réttingar eigi sér litla sem enga eðlisfræði-
lega stoð aðra en þá að eitthvað vantar upp
á í líkaninu. Slíkar leiðréttingar má með
sanni kalla svindl en vísindamenn telja sig
engu að síður geta dregið gagnlegar
ályktanir af niðurstöðum likanreikn-
inganna. Nýjustu rannsóknir með allra
fullkomnustu líkönum sem þróuð hafa
verið benda til þess að þörfín fyrir þessar
leiðréttingar minnki eftir því sem möskv-
arnir í reikninetinu eru hafðir minni og
eykur það bjartsýni um að líkönin muni
batna að þessu leyti á næstu árum. Það er
að sjálfsögðu illt til þess að vita fyrir ís-
lendinga að mest óvissa skuli vera um
þann þátt í veðurfarslíkönum sem að öllum
líkindum mun skipta mestu máli um þróun
loftslags hér á landi, þ.e. djúpsjávar-
myndun og samskipti sjávar og andrúms-
lofts. Vegna þessarar óvissu verður að líta
svo á að líkanniðurstöður um hlýnun hér á
landi og á hafsvæðum við landið séu mjög
ónákvæmar, og mun ónákvæmari en fyrir
flest önnur svæði jarðarinnar.
JAFNVÆGISHLÝNUN
Niðurstöður veðurfarslíkana um hlýnun af
völdum gróðurhúsaáhrifa hafa til þessa
einkum verið settar fram sem mat á þeirri
hlýnun sem tvöföldun á jafngildisstyrk
CO, í andrúmsloftinu hefði í för með sér að
meðaltali yfír alla jörðu til langs tíma.
Þessa hlýnun má nefna jafnvœgishlýnun og
er hún táknuð með AT2CC,2. Löng hefð er
fyrir notkun gríska bókstafsins „A“ (delta)
til þess að tákna mismun. Bókstafurinn
„T“ er hins vegar notaður sem tákn fyrir
hita samkvæmt alþjóðlegri venju. Jafn-
vægishlýnunina er tiltölulega auðvelt að
reikna með veðurfarslíkani með því að
tvöfalda styrk C02 í einu vetfangi og keyra
líkanið þangað til hiti á jörðinni nálgast
nýtt jafnvægi. Jafnvægishlýnunin AT,ro
lýsir á einfaldan hátt viðbrögðum and-
rúmsloftsins við auknum gróðurhúsaáhrif-
um en segir hins vegar ekkert um dreifíngu
hlýnunarinnar eða hversu hratt hún á sér
stað ef styrkur gróðurhúsalofttegunda vex
hægt og bítandi eins og raunin er. Engu að
síður er jafnvægishlýnunin mikilvæg vís-
bending um það hversu viðkvæmt veðurfar
er gagnvart styrk gróðurhúsalofttegunda
og hentug til þess að bera saman niður-
stöður mismunandi veðurfarslíkana.
Samkvæmt flestum veðurfarslíkönum
mun tvöföldun á jafngildisstyrk C02 í and-
23