Náttúrufræðingurinn - 1994, Blaðsíða 19

Veðurhorfur
Á NÆSTU ÖLD
VE Ð U RFA RS B RE YTIN G AR
OG GRÓÐURHÚSAÁHRIF
TRÁUSTI JÓNSSON OG
TÓMÁS JOHÁNNESSON
Styrkur gróðurhúsalofttegunda fer vax-
andi í andrúmsloftinu ogsvo mun verða
nœstu áratugina. Flestir vísindamenn
telja að við þetta muni hlýna á jörðinni
en óvíst er hve mikið og hve hratt.
Niðurstöður flestra nýlegra reikninga
benda til að hlýnun á N-AÚantshafi og
þar með á Islandi verði minni en annars
staðar á sömu breiddargráðum.
ugsanleg hlýnun vegna vaxandi
Hgróðurhúsaáhrifa í lofthjúpi
jarðar hefúr verið talsvert í
_______ fréttum á siðustu árum. Ovenju-
leg hlýindi áranna 1987-1991 urðu oft
fréttamatur, ekki síst vegna þurrka sem
voru þeim samfara í Bandaríkjunum, og
voru hlýindin og þurrkamir stundum talin
merki um vaxandi gróðurhúsaáhrif. Árin
1992 og 1993 voru hins vegar heldur
kaldari en árin á undan og hefur það verið
nefnt til marks um það að lítið vit sé í
Trausti Jónsson (f. 1951) lauk Cand.mag.-prófi frá
Háskólanum í Bcrgen 1975 og Cand.real.-prófi frá
sama skóla 1978. Hann hclur síðan starfað á Veður-
stofu íslands, fyrstu árin á spádeild, frá 1985 á
veðurfarsdeild og er nú forstöðumaður úrvinnslu- og
rannsóknasviðs.
Tómas Jóhannesson (f. 1957) lauk Cand.mag.-prófi í
jarðeðlisfræði frá Háskólanum í Osló 1982 og
doktorsprófi í jöklafræði frá University of Washing-
ton 1992. Tómas hcfur starfað hjá Orkustofnun frá
1987.
Náttúrufræðingurinn 64 (1), bls. 13-29, 1994.
kenningum um vaxandi gróðurhúsaáhrif. í
þeirri umíjöllun sem hér fer á eftir leggjum
við höfuðáherslu á tvö atriði: Annars vegar
hina miklu óvissu sem ríkir um niðurstöður
rannsókna á gróðurhúsaáhrifum, sérstak-
lega í sambandi við spár um hlýnun á til-
teknum stöðum eða svæðum á jörðinni.
Þessi óvissa gerir það að verkum að
vísindamenn eru iðulega ekki sammála um
það hvernig túlka beri niðurstöður líkan-
reikninga og veðurathugana. Hitt atriðið
eru „náttúrulegar“ breytingar á veðurfari
en þær leiða til þess að erfítt getur reynst
að benda á óyggjandi merki þess að lofts-
lag hafi hlýnað fyrr en hlýnunin er orðin til
muna meiri en óreglulegar hitabreytingar
hafa mælst. Saman valda þessi atriði því
hvað fréttir af afleiðingum vaxandi gróður-
húsaáhrifa eru oft ruglingslegar.
Rannsóknir á gróðurhúsaáhrifum hafa
aukist mikið á seinni árum eftir að í Ijós
kom að vaxandi gróðurhúsaáhrif í and-
rúmslofti jarðar kynnu að valda meiri
breytingum á veðurfari en orðið hafa í ár-
þúsundir og að mikil röskun á lífríki og
mannlegu samfélagi gæti fylgt í kjölfarið.
Alþjóða veðurfræðistofnunin (WMO) og
Umhverfisstofnun Sameinuðu þjóðanna
(UNEP) stofnuðu árið 1988 starfshóp eða
ráð vísindamanna sem vera á stjómvöldum
til ráðuneytis um veðurfarsbreytingar.
Starfshópur þessi, sem nefndur er IPCC (á
ensku „Intergovernmental Panel on Cli-
mate Change“), hefur staðið fyrir mjög
umfangsmiklu samstarfi vísindamanna frá
13