Samvinnan - 01.12.1949, Blaðsíða 18

Viðsvegar um Kinaveldi eru minnismerki um Konfúsius. Kinverjar sfna þeim eetið sérstök
virð i ngarm erk i.
markast við Kína og ekki einu sinni
við Austurlönd. Það er að minnsta
kosti eftirtektarvert og ef til vill tákn-
rænt, að upp úr hinum miklu breyt-
ingum, sem urðu á vestrænni hugsun
á sautjándu og átjándu öld, spruttu
hugmyndir, sem eru sérkennilega líkar
kenningum Konfúsíusar.
Það var farið að leggja meira upp úr
heilbrigðri dómgreind en áður, og
rödd samvizkunnar var sett ofar trúar-
kreddum. Þessa heims gæði voru ekki
lengur talin af hinu illa heldur af hinu
góða. Mannkærleiki, án tillits til þjóð-
ernis, var talinn hin æðsta dygð. Og
það sem mikilvægast var, það var lögð
áherzla á, að allir menn væru jafn
réttháir, hvaða stétt eða stöðu, sem
þeir tilheyrðu, og að þeir samkvæmt
því hefðu jafnan rétt (eftir því, sem
hæfileikar leyfðu) til hvaða opinbers
embættis sem væri.
Þetta voru höfuðatriðin í kenning-
um Konfúsíusar, og einmitt á sautján-
du og átjándu öld bárust þær til Vest-
urlanda með trúboðum Jesúíta, sem
komið höfðu til Kína. Margir mestu
hugsuðir Evrópu tóku þeim tveim
höndum og sökktu sér niður í þær
af eldmóði. Meðal þessara manna
má nefna Þjóðverjana Leibniz og
Christian Wolff, Frakkana Voltaire
og Quesnay og Englendingana Oliver
Goldsmith og Eustace Budgell.
Þetta ber ekki svo að skilja, að bylt-
ing sú, er átti sér stað í vestrænni hugs-
un, hafi átt rót sína að rekja til kenn-
inga Konfúsíusar. Þær breytingar,
sem áttu sér stað á þessu sviði, hefðu
jafnt orðið, þótt Konfúsíus hefði
aldrei lifað. En sú staðreynd, að menn
áttu þess kost að kynna sér kenningar
Iians, einmitt um það leyti, sem mest
umrót varð á vestrænni hugsun, hef-
ur vafalaust haft meiri áhrif á þróun-
ina en flestir sagnfræðingar hafa met-
ið að vcrðleikum.
Nokkur spakmæli
Konfúsíusar
„Sýndu öllum vinsemd, en að-
eins hinum dyggðugu vináttu.“
#
„Menntun án liugsunar er
gagnslaus; liugsun án menntun-
ar er hœttuleg.“
*
„Að gera sér Ijóst, hvað maður
veit og hvað maður veit ekki —
pað er vizka.“
*
„Þegar þú sérð dyggðugan
mann, hugleiddu þá, hvað þú
megir af honum lcera. Þegar þú
sérð lastafullan mann þá rann-
sakaðu sjálfan þig.“
*
„Ef þú rannsakar hjarta þitt
og finnur þar ekkert óhreint,
hvaða áhyggjur þarftu þá að
gera þér, hvað er þá að óttastV‘
#
„Skjótur árangur er ekkert
keppikefli, né smávœgilegur
ávinningur eftirsóknarverður. —
Sá sem umfram allt vill ná skjót-
um árangri, kemst aldrei að
markinu. Sá, sem lætur afvega-
leiðast af smávœgilegum ávinn-
ingi, leysir aldrei stórvirki af
hendi."
#
„Að vera fátœkur og laus við
gremju er erfitt. Að vera rikur
og laus við hroka œtti að vera
auðvelt."
*
„Það, sem þú villt ekki að aðr-
ir geri sjálfum þér, skaltu ekki
gera öðrurn."
18