Samvinnan - 01.12.1949, Blaðsíða 20

Félagsmannatal Pöntun-
arfélags Verkamanna sýnir,
að á fyrsta starfsári liafi fé-
lagsmenn verið 250. Árið
eftir voru þeir 1064; og í
ársbyrjun 1937 voru félags-
menn 1816. Félagsmanna-
talan óx þannig stöðugt allt
frá upphafi.
315.000.00 árið 1936, eða um 194%.
Meðlimatala K. R. varð aldrei há, en
eignir þess uxu stöðugt. Félagið verzl-
aði mestmegnis fyrir eigið fé. Taflan
hér að framan sýnir þróun félags-
mannafjölda félagsins og eignaaukn-
ingu þess pr. meðlim.
Kapfélag Reykjavíkur var eitt af
aðalfélögunum, sem unnu að stofnun
Kron árið 1937. Hitt aðalfélagið var
Pöntunarfélag Verkamanna.
Pöntunarfélag Verkamanna.
Pöntunarfélag Verkamanna var fjár-
hagslega veikt félag, en hafði marga
meðlimi. Það var stofnað upp úr 7 eða
8 sináurn pöntunarfélögum árið 1934.
Félagsmannafjöldi pöntunarfélaganna
er talinn hafa verið milli 250 og 300
árið 1933.
Fyrsta pöntunarfélagsdeildin var
stofnuð í Skerjafirði árið 1933. Önnur
pöntunarfélög voru stofnuð um líkt
leyti. Þessi félög runnu svo öll saman
í Pöntunarfélag Verkamanna, þegar
það var stofnað.
Pöntunarfélag Verkamanna var fjár-
hagslega veikt félag. Starfsemi þess var
lengst af byggð á lánsfé. Fyrirkomu-
lagið. sem það viðhafði, var að kaupa
vörur frá heildsölufyrirtækjumReykja-
víkur út á mánaðarreikning. Síðan
seldi það vörur sínar á kostnaðarverði
og greiddi heildsölunum skuldir sínar
í mánaðarlokin. Þetta fyrirkomulag
leiddi af sér, að eignir félagsins uxu
ekkert og að félagið var mjög veikt
fjárhagslega. Segja má, að félagið hati
byggt alla sína fjárhagsafkomu á því
að fá að vera í mánaðarreikoingi hjá
heildsölum landsins.
Matvörukaupmenn notfærðu sér
hinn veika fjárhagsgrundvöll Pönt-
unarfélagsins árið 1935 og reyndu þá
að koma félaginu fyrir kattarnef, með
því að krefjast þess af heildsölunum,
að þeir hættu að selja P. V. vörur,
nema því aðeins að staðgreiðsla kæmi
fyrir. Síðar gekk Matvörukaupmanna-
félagið enn lengra og krafðist þess, að
heildsalar hættu með öllu að selja
pöntunarfélaginu vörur.
Heildsalarnir létu fyrst í stað eftir
matvörukaupmönnum og hættu alveg
viðskiptum við P. V. Á þessum tímum
voru framleiðslufyrirtæki K. E. A. um
nokkra hríð einu firmun, sem verzl-
uðu við Pöntunarfélagið.
Heildsalarnir í Reykjavík léttu ekki
sölubanninu af P. V. fyrr en forráða-
Matvörubúð Kron d Skólavörðustig 12. Elzt.a búð f élagsins. Upphaflega var hún opnuð sem búð Pönt-
unarfélags Verkamanna.
20
Það leiðir af sjálfu sér, að
viðskiptavelta P. V. óx með
vaxandi félagsmannafjölda.
Árið 1934 var viðskipta-
velta félagsins kr. 40.000.00
1935 var hún kr. 383.387.00
og árið 1936 var viðskipta-
veltan orðin kr. 749.423.00.
menn Pöntunarfélagsins höfðu samið
við félag matvörukaupmanna og lof-
að þeim, að P. V. skyldi hækka sölu-
verð allra vara um a. m. k. 5%. Það
er hverjum augljóst, af hverju Mat-
vörukaupmannafélagið gerði þessa
kröfu á P. V. Matvörukaupmenn höf-
uðstaðarins vildu reyna að fyrirbyggja,
að fólk sæi dags daglega, hversu mikil
álagning var á verzlunarvörum í höf-
uðstaðnum um það leyti sem P. V.
starfaði í bænum.
Stundum kemur það fyrir, að illvilj-
aðar framkvæmdir leiða til góðs eins.
Þetta varð reynslan af sölubanninu á
P. V. Bannið átti að verða P. V. til
tjóns. Reyslan varð hins vegar sú, að
félagið hafði margt gott af banninu.
Félagsmenn sáu í fyrsta lagi að þeim
var rík nauðsyn á að safna eigin fé til
reksturs. í öðru lagi sáu þeir, að þeim
var nauðsynlegt að þjappa sér fast sam-
an um félag sitt og vera stöðugt á verði
gegn hvers konar áhlaupum. I þriðja
lagi beindist athygli bæjarbúa alveg
sérstaklega að félaginu vegna þess
mikla umtals og þeirra deilna, sem
spruttu út af verzlunarbanninu. í
fjórða lagi fór ekki hjá því, að mikill
hluti bæjarbúa lærði af deilunni, hvar
þeim var hagkvæmast að
verzla. Afleiðingin af sölu-
banninu varð þess vegna sú,
að félagsmannatala P. V. óx
og áhugi meðlimanna fyrir
málefnum Pöntunarfélags-
ins margfaldaðist. — Þannig
var félagið langtum sterk-
ara eftir verzlunarbannið,
heldur en áður en það
hófst.