Samvinnan - 01.12.1949, Page 35

50 ára samfelld pöntunarstarfsemi við
Frá Svalbardseyri.
Eyjafjörð
Kaupfélag Svalbarðseyrar
minntist 60 ára starfs
síðastliðið sumar
ENGIN eign er dýrmætari hverri
þjóð, en háar hugsjónir. Þjóð eins
og við íslendingar, sem hefur búið
við fáheyrða fátækt og undirokun er-
lendra valdhafa, átti í gegn um hinar
myrku aldir, erfitt með að varðveita
slíkar hugsjónir. Til þess var járnhæll
valdhafanna nokkuð þungur, fátæktin
of hörmuleg, og jafnvel hungurdauð-
inn algengur förunautur.
Verzlunarfjötrarnir höfðu þó meira
en allt annað, dregið kjark úr þjóð-
inni, og haldið lienni í dróma andlega
sem líkamlega. Þegar við lesum sögu
þjóðarinnar, og heyrðum frásagnir
feðra okkar og afa undrast maður, að
hún skyldi lifa af hin erfiðu ár, og
komast út úr erfiðleikunum heilbrigð
og sterk.
Það er hamingja okkar, að þrátt fyr-
ir myrkrið og kuldan, þá slokknaði
aldrei vonarneistinn. Við áttum syni
og dætur sem að vísu bjuggu í lágum
moldarbæjum og sátu á löngum vetr-
arkvöldum í kuldalegum baðstofum,
en margir þessara manna áttu háar
hugsjónir og voru reiðubúnir að vinna
fyrir þær.
Þessir hugsjónamenn voru vöku-
menn þjóðarinnar, og leiðsögumenn,
nöfn þeirra eru skráð gullnu letri í
sögu okkar, þeir sköpuðu það gróandi
þjóðlíf sem þurfti til að sigra alla
erfiðleika, fyrir þeirra atbeina er þjóð-
in í dag sjálfstæð þjóð. Sumir af þess-
um vökumönnum íslenzku þjóðarinn-
ar voru stofnendur samvinnufélag-
anna. í dag minnumst við nokkurra
þeirra. í dag minnumst við sextíu
ára starfs Kaupfélags Svalbarðseyrar.
Við heiðrum minningu frumherj-
anna, sem stofnuðu félagið, og í dag
er það okkur gleðiefni, að hugsjónir
þeirra urðu að veruleika, og það er
heiður okkar að vera þátttakendur í
að láta þær hugsjónir lialda áfram að
rætast.
f RIÐ 1885 ferðaðist Jón í Múla
um vesturhluta Þingeyjarsýslu
til að kynna mönnum samvinnustarfið
hjá Kaupfélagi Þingeyinga, og hvetja
menn til að stofna samvinnufélög. Á-
rangurinn af þessari ferð Jóns í Múla
varð sá, að þá þegar var sameiginlegur
fundur haldinn á Svalbarði. Mættu
þar 5 fulltrúar frá Eyfirðingum auk
Höfðhverfinga, Svalbarðsströndunga
og Fnjóskdæla. Magnús Sigurðsson á
Grund varð framkvæmdastjóri deild-
anna fyrsta árið og rak öll erindi deild-
anna gagnvart Kaupfélagi Þingeyinga,
en það félag sá um öll innkaup fyrir
þessar deildir. Samstarfið við Kaup-
félag Þingeyinga hélst í fjögur ár, og
var sú samvinna í alla staði mjög góð.
En fjarlægðin og hinar erfiðu sam-
göngur, gerðu það að verkum, að fé-
lagssvæðið þótti of stórt, deildirnar
skildu við elzta kaupfélag landsins í
mestu vinsemd, og það var ákveðið,
að mynda sérstakt samvinnufélag.
I tilefni af þessu var boðað til stofn-
fundar að Tungu á Svalbarðsströnd
17. des. 1889, og verður það að teljast
stofnfundur félagsins. Á Tungu mættu
þessir kjörnir fulltrúar: Baldvin
Gunnarsson, Höfða, Þórður Gunnars-
son, Höfða, Helgi Laxdal, Tungu og
Jóhann Einarsson á Víðivöllum. Þessir
menn scmdu reglugerð fyrir íélagið,
og gáfu því nafnið Kaupfélag Sval-
barðseyrar. Á þessum fundi var kosin
nefnd til að semja lög fyrir félagið, og
voru þau prentuð það sama ár. Þegar
við lítum yfir stofnun félagsins, þá er
það eftirtektarvert, að frumherjarnir
stofnuðu það þegar sólin er lægst á
lofti, og skammdegisnæturnar eru
lengstar og þó er þetta engin tilviljun.
í gegn um aldirnar, voru það hin
löngu vetrarkvöld sem fyrst og fremst
voru árstími hárra hugsjóna ogmikilla
hugmynda, enda er félagið stofnað til
þess, að færa fátækum heimilum meiri
birtu, auknar vorhugsjónir.
í fyrstu var félagssvæðið, Fnjóska-
dalurinn, Höfðahverfið og Svalbarðs-
ströndin, en skömmu síðár bættist
Ljósvetningadeildin (þá Djúpárdeild)
við, er samanstóð af bændum úr Kinn
og Bárðardal. Þeir Höfðabræður voru
fyrstu árin mest áberandi í félagsstarf-
inu, og reyndust hinir ötulustu ráðs-
35