Samvinnan - 01.12.1949, Síða 37

Hdtiðargestir á leið yfir Fnjóskárbrú til afmeclishátiðarinnar i Vaglaskógi.
• eftir Zöllner, að honum hafi líkað al-
veg sérstaklega vel við Svalbarðseyrav-
félagið, aðallega vegna þess, að það
væri ekki að hlaða í kringum sig stór-
um nýtízku-byggingum, en léti sér
nægja að verzla í skúrnum suður á
eyrinni (það er Gæruskúrinn), en eitt
vantaði félagið tilfinnanlega, það væri
peningaskápur, og hann kvaðst eiga
skáp úti í Newcastle, og sendi hann fé-
laginu skápinn að gjöf, og er hann
notaður enn þann dag í dag. Ekki or
eg að segja frá þessu vegna þess, að þau
orð, sem Zöllnar lét falla, séu hól fyr-
ir kaupfélagið, en þau eru sannleikur,
•og lýsa betur en mörg orð félagsstarf-
seminni, eins og hún var þá, og þau
lýsa ennfremur mæta vel manninum,
sem sagði þau, enda bar Zöllner næst-
um föðurlega umhyggju fyrir velferð
íslenzku kaupfélaganna.
Það var oft mikið um dýrðir, þegar
skipin komu til Svalbarðseyrar með
vöruforðann. Fyrsta vöruskipið, sem
kom til Svalbarðseyrar, sigldi þangað
með óvæntum liætti. Sama árið sem
Jón í Múla ferðaðist um til þess að
hvetja menn til félagsstofnunar, 1885,
gerðist sá atburður, að skip kom til
Húsavíkur með vöruforða til Kaup-
félags Þingeyinga. Brast þá á aftaka
norðanveður, með svo miklum stór-
sjóum, að skipið gat ekki lengur at-
hafnað sig á Húsavík, en slitnaði upp
og komst við illan leik inn á lygnan
Eyjafjörð. Skip þetta fór þá beina leið
til Evalbarðseyrar. Þannig atvikaðist
það, að öllu leyti fyrir hamfarir nátt-
úruaflanna á Skjálfanda, að fyrsta
vöruflutningaskipið kom færandi
hendi til Svalbarðseyrar. Sumir hinna
öldruðu félagsmanna hafa sagt mér,
að þeir muni aldrei gleyma þeim
fögnuði, sem lýsti í hverju andliti við
þessa óvæntu skipskomu, enda var þá
oft lítið til hnífs og skeiðar, og vörur
kaupmanna á Akureyri dýrar. Mörg-
um varð því litið hýru auga til vöru-
staflans á Svalbarðseyri, og smástrák-
um þótti gott að fá í lítinn lófa nf
púðursykri, rúsínum og öðru hnoss-
gæti, úr opnum pokum og kössum.
msir gengu þá fram og vildu banna
strákunum, en þá sagði Jón á Gaut-
löndum: „Blessaðir, lofið þið stráka-
greyunum að bragða þetta. Það er
allt í lagi á meðan þeir eta ekki upp
100 kg. sekkina."
í ÞESSUM árum var að byrja að
J\. flytjast til landsins áður óþekkt
vara, sem var kölluð hveiti. Þetta þótti
dýr matur þá, og kostaði 50 aura
pundið hjá kaupmönnum. I brúð-
kaupsveizlu, sem haldin var úti á Sval-
barðsströnd um þetta leyti, þótti það
í frásögur færandi, að keypt hafði ver-
ið til veizlunnar 4 pund af þessari rán-
dýru vöru, og þótti það næstum of-
rausn í þá daga, en með óveðursskip-
inu kom þessi nýja og mikið umtalaða
vara og var seld á aðeins 12 aura pund-
ið, svo að í næstu brúðkaupsveizlur
var hægt að nota hveiti, án Jaess að um
væri talað. Þannig kom kanpfélagið til
að gjörbreyta öllu verðlagi á verzl-
unarsvæðinu.
Stundum var erfitt að fá skipin til
að koma við á Svalbarðseyri. Einu
sinni, þegar „Thyra“ lá á Akureyri,fór
Baldvin í Höfða og Ásgeir á Gauts-
stöðum til Akureyrar og vildu fá skip-
ið til að taka ull fyrir kaupfélagið á
Svalbarðseyri; afgreiðsla skipsins harð-
neitaði, en skipstjórinn lofaði að koma
við, ef flutningsgjald næmi ekki minna
en 30 krónum, og skipið kom og tók
ullina, en þá var ekki reiknað með
eins háum tölum í fjármálum og nú
er orðið.
Svalbarðseyri var um langt skeið
aðal sauðaútflutningshöfn hér um
slóðir. A haustin mátti sjá margan
fagran og frjálslegan sauðahópinn
koma af afréttunum og bíða eftir
stóru sauðaskipunum, sem fluttu þá
til Englands. Haustið 1900 var mikill
fjöldi af þessum fallegu sauðum flutt-
ur fram í skipið „Bear“. Sauðirnir
runnu frarn bryggjuna, á fögru og
lygnu haustkveldi, og framskipunin
gekk greiðlega, og síðan var lagt úr
liöfn. En þá gerast leiðinlegir at-
burðir. Þegar skipið kom suður fyrir
land, og háfjöllin íslenzku voru horf-
in sjónum skipverja, kom snögglega
afspyrnurok, og stórsjóir köstuðu skip-
inu næstum á hliðina. Sauðirnir lentu
út í aðra hlið skipsins, svo að það gat
ekki rétt sig aftur. Skipstjóri lét þá
gn'pa til þess eina ráðs, sem hægt var,
til að bjarga skipi og mönnum: mörg
hundruð sauðum, sem voru á efsta
dekki, var varpað fyrir borð, og gat
þá skipið komist aftur á réttan kjöl.
Friðbjörn Bjarnason, sem var fulltrúi
félagsins með skipinu, segist aldrei
Jiafa lifað hörmulegri dag, en þegar
þeir gengu berserksgang við að varpa
þessum íslenzku húsdýrum fyrir borð,
þar sem þau féllu jarmandi í öldur
hafsins. Þessi sorglegi atburður var
mikill fjárhagslegur hnekkir fyrir fé-
lagið, og mörgum góðum fjármann-
inum hér heima þótti slæm fregnin
um afdrif sauðanna.
í RIÐ 1892, hinn 9. júní, var fund-
f\_ ur lialdinn á Akureyri, sem Pétur
37