Samvinnan - 01.10.1968, Side 54

ESAMVINNAE
P. Nyboe Andersen,
efnahags- og markaðsmálaráðherra Dana:
NÝTT SKREFI NORRÆNU
EFN AHAGSS AMST ARFI
Ræða á afmælishátíð Norræna samvinnu-
sambandsins (NAF) í Ráðhúsi Kaupmannahafnar
26. júní 1968
Það er mér mikil ánægja að
geta sem ráðherra fyrir norræn
málefni fært Norræna sam-
vinnusambandinu kveðjur og
heillaóskir dönsku ríkisstjórn-
arinnar í tilefni af 50 ára af-
mæli þess. Norræna samvinnu-
sambandið er fyrsta meiri-
háttar dæmið um hagnýtt
efnahagslegt samstarf á sviði
norræns atvinnulífs. Það var
stofnsett undir lok fyrri heims-
styrjaldar með þá möguleika
á sviði alþjóðaverzlunar fyrir
augum, sem opnast myndu að
stríðinu loknu, en hugmyndin
að hagnýtu norrænu samstarfi
samvinnufélaganna rekur ald-
ur sinn allt aftur til loka 19.
aldar, þegar m. a. Severin
Jörgensen gerðist talsmaður
hennar í Danmörku og átti
bréfaskipti við Ole Dehli í
Noregi og von Koch í Svíþjóð
um málið.
Norræna samvinnusamband-
ið hefur unnið brautryðjanda-
starf með þvi að breyta hinum
mörgu fögru orðum, sem síð-
ustu 100 árin hafa verið látin
falla um norrænt samstarf, í
bjargfastan veruleika, sem
undir stjórn Frederiks Nielsens
fyrstu 33 árin óx upp í það að
verða stórfyrirtæki á alþjóð-
legan mælikvarða.
Norræna samvinnusamband-
ið hefur ekki aðeins verið
Frederik Nielsen
brautryðjandi í hagnýtu nor-
rænu samstarfi, heldur hefur
það haft mikil áhrif þann
tíma, sem það hefur starfað, á
álit manna á Norðurlöndum
til framdráttar auknu sam-
starfi þjóða þessara landa. Ég
vil sérstaklega minna í því
sambandi á aðalfundina árin
1954—58, sem haldnir voru
undir kjörorðinu „Norræn
stefna.“ Á þessum ráðstefnum
töluðu forystumenn á sviði
stjórn- og efnahagsmála frá
öllum fimm Norðurlöndum um
möguleikana á aukinni nor-
rænni samvinnu.
Það var einn af stofnendum
NAF og stjórnarformaður þess
í 25 ár, dr. Albin Johansson,
sem hafði forgöngu um þessar
norrænu ráðstefnur, eins og
svo margar aðrar hagnýtar og
hugsjónalegar aðgerðir innan
samvinnuhreyfingarinnar á
Norðurlöndum. Viðkvæði Al-
bins Johanssons var jafnan:
Burt með óskynsamleg efna-
hagsleg landamæri, frjálsa
verzlun landa á milli til gagns
fyrir neytendurna, þ. e. a. s.
til gagns fyrir okkur öll.
Á þeim tíma, er þessar
norrænu ráðstefnur voru
haldnar í sambandi við aðal-
fundi NAF, fóru fram lang-
varandi rannsóknir og umræð-
ur á milli Norðurlanda inn-
Dr. Albin Johansson
byrðis um stofnun norræns
tollabandalags. í yfirlýsingum
aðalfunda NAF var lýst fullum
stuðningi við það, að þessar
áætlanir næðu fram að ganga.
Það kom hins vegar í ljós árið
1958, að ekki var hægt að ná
stjórnmálalegu samkomulagi á
milli Norðurlanda um þetta
efni. Tollabandalagið strand-
aði, eins og hugmyndin um
norrænt varnarbandalag hafði
strandað 10 árum áður, 1948.
Nú eru aftur liðin tíu ár og
komið árið 1968. Aftur er gerð
tilraun til að taka ákveðið
skref fram á við innan hins
norræna efnahagssamstarfs.
En liggur þá annað að baki en
fyrir 10 árum? Eru meiri
möguleikar á að ná víðtæku
efnahagslegu samstarfi árið
1968 en árið 1958? Að minni
hyggju verður svarið jákvætt.
í fyrsta lagi hefur norrænt
samstarf þróazt mjög síðustu
10 árin. Myndaður hefur verið
sameiginlegur vinnuaflsmark-
aður, og samkomulag hefur
náðst um tryggingamál. Víð-
tæk samræming í löggjöf á
óskyldum sviðum hefur farið
fram. Innan ramma Frí-
verzlunarbandalags Evrópu
(EFTA) hefur myndazt toll-
frjáls samnorrænn markaöur
fyrir iðnaðarvörur, og aukin
sameining á sviði iðnaðarmála
hefur þróazt áfram síðustu
árin, m. a. vegna framleiðslu-
samvinnu bæði á sviði einka-
reksturs og samvinnureksturs.
í öðru lagi hafa evrópskar
forsendur útvíkkaðs norræns
samstarfs breytzt. Það átti
bæði við um varnarbandalagið
1948 og tollabandalagið 1958,
að Norðurlönd áttu sjálf að
leysa úr verkefnunum. Nú við-
urkenna allir, að norrænt sam-
starf verði að hafa skýrt
evrópskt takmark. Við sjáum
hliðstæðu í samstarfi Benelúx-
landanna. Þau mynduðu tolla-
bandalag eftir stríðið. Tíu ár-
um síðar gengu þau saman inn
í sex landa samfélag Efna-
hagsbandalags Evrópu (EEC),
og nú í dag óska Benelúx-
löndin eftir, að þetta samfélag
verði fært út, svo að það nái
einnig til Stóra-Bretlands og
annarra landa, sem sótt hafa
um inngöngu. Nútíminn krefst
lausna á breiðum grundvelli.
Það er frá þessum sjónarhóli,
sem líta verður á nýtt nor-
rænt átak.
Norðurlönd eru ekki einangr-
aður og afskekktur útkjálki
neins heimshluta. Landfræði-
lega, efnahagslega og menn-
ingarlega eru þau hluti af
Evrópu. Norðurlönd eru ekki
sjálfum sér næg. Við getum
ekki haldið okkur utan við
samstarf við önnur Evrópu-
ríki. Við höfum jafnvel getað
slegið því föstu, að hið nor-
ræna samfélag okkar hafi orð-
ið raunhæft og styrkzt vegna
tengsla okkar við Evrópu. Nær-
tækasta dæmið um þetta er
samstarfið innan EFTA, sem
Danmörk, Noregur og Svíþjóð
taka þátt í sem fullgildir að-
ilar, Finnland sem aukaaðili,
og sem ísland kannar nú
möguleika á að sækja um að-
ild að. Það er EFTA að þakka,
að við getum nú talað um
frjálsan norrænan markað
fyrir iðnaðarvörur. Niðurfell-
ing tolla af iðnaðarvörum og
heildartakmarkana á innbyrð-
is verzlun með slíkar vörur
innan EFTA-landanna hefur
leitt af sér sívaxandi viðskipti
milli Norðurlanda, án þess að
það hafi leitt af sér alvarlega
erfiðleika fyrir atvinnulífið í
hinum einstöku Norðurlönd-
um. Þessi þróun hefur jafnvel
farið fram úr björtustu vonum,
sem áköfustu fylgismenn nor-
ræns tollabandalags ólu í
brjósti á fimmta tug aldarinn-
ar.
EFTA hefur aldrei verið ætl-
að neitt framtíðarhlutverk.
Eitt af skýrum megintak-
mörkum EFTA er myndun svo
víðtæks evrópsks markaðar
sem mögulegt er. Þetta er tak-
markið af hálfu fjögurra Norð-
urlanda, þó að efnahagslegar
og stjórnmálalegar aðstæður
þeirra séu mismunandi. Það
eru þvi skiptar skoðanir um
það, hvernig takmarkinu skuli
náð.
í markaðsmálum stefna
bæði Danmörk og Noregur að
fullri aðild að Efnahagsbanda-
lagi Evrópu. Að því var stefnt
með umsóknum Danmerkur og
Noregs í maí á liðnu ári. Þær
eru þó ekki samhljóða, því að
Danmörk hefur ekki sett nein
sérstök skilyrði fyrir inngöngu
sinni í bandalagið. Noregur
hefur aftur á móti í umsókn
sinni tekið fram nauðsyn þess, i
að gert verði ráð fyrir breyt-
ingaraðgerðum og aðlögunar-
ráðstöfunum, sem álitnar eru
nauðsynlegar með tilliti til
norsks landbúnaðar. Svíþjóð
sækir um svo náið samstarf
sem frekast er hægt að sam-
ræma sænsku hlutleysi.
Eftir að ráðherrafundi Efna-
hagsbandalagsins tókst ekki
hinn 19.—20. desember á liðnu
ári að ná samkomulagi um að
hefja samningsviðræður við
Stóra-Bretland og önnur þau
ríki, sem sótt höfðu inn aðild,
hafa Norðurlönd lýst því yfir,
að þau haldi fast við stefnu
54