Samvinnan - 01.12.1984, Síða 70

Með
skáldsögu
sem
ferðahand-
heiðloftin blá í fylgd með villigæsun-
um. En næsta vor, þegar ár var liðið
frá brottför hans, kom hann aftur og
settist að á sínum gamla, góða stað,
Márbakka. Og þá var hann ekki einn
síns liðs, - með honum voru kona og
börn.
bók
Framhald
af bls.55.
Bókin var þegar þýdd
á margar tungur og
gerði skáldkonuna
heimsfræga.
Löngu seinna, þegar Selma Lager-
löf var beðin að skrifa bók um Svíþjóð
fyrir sænska æsku, kom þessi gamla
minning fram í huga hennar. Og hún
varð til þess, að skáldkonan skrifaði
hina heimskunnu bók sína, ævintýrið
um Nilla litla Hólmgeirsson og gæsina,
sem bar hann um loftin blá. Engin bók
hennar hefur náð meiri útbreiðslu,
borið nafn hennar víðar um heim en
ævintýrið um Nilla.
Ég mætti kannski leyfa mér, áður
en lengra er haldið, að drepa á annað
atvik frá æsku skáldkonunnar. Þegar
hún var barn, var hún sjúk á löngu
tímabili og gat ekki gengið. Þá varð
hún oftast að vera inni og undi þá
löngum í eldhúsinu hjá ömmu og
hlustaði á hana segja sögur frá Verm-
landi fyrr á tímum, því að amma
kunni þau ógrynni af sögum. Sjúkl-
ingurinn litli drakk í sig þessar sögur
ömmu af svo miklum áhuga, að hún
vildi helst aldrei frá ömmu fara.
Seinna sagði skáldkonan, að sögur
ömmu í eldhúsinu á Márbakka væru
ljúfustu bernskuminningar sínar, og
frama sinn ætti hún fremur ömmu að
þakka en nokkrum öðrum.
Ef ég man rétt, hafa fleiri frægir
rithöfundar og skáld líka sögu að
segja.
0 Skjótur frami
Hér er ekki ætlunin að rekja æviferil
skáldkonunnar né efni neinnar sögu
hennar. Það er miklu stærra verkefni
en svo, að hægt sé að gera því nokkur
fullnægjandi skil í stuttu máli. Hins
vegar verður hér drepið á örfá fleiri
atriði, sem skáldkonuna varða, og eru
í tengslum við þessa ferðareynslu
mína.
Selma Lagerlöf stundaði nám í
Stokkhólmi og lauk þar kennaraprófi
árið 1885. Að því loknu starfaði hún
um skeið sem kennari í borginni
Landskrona. En „snemma beygist
krókurinn til þess sem verða vill“. eins
og einn af okkar ágætu talsháttum
segir. Þegar á skólaárunum vaknaði
löngun hins unga kennaranema til
ritstarfa, og á kennaraárum sínum
skráði hún þegar töluvert. En árið
1890 vann hún fyrstu verðlaun sín í
smásagnakeppni, sem ritið IÐUNN
efndi til. Voru það kaflar úr Gösta
Berlingssögu, sem skáldkonan var þá
þegar að móta sem heild. Um jólin,
sama árið og skáldkonan fékk þessi
fyrstu verðlaun sín, fór hún til
Stokkhólms. Bauð þá ritstjóri Iðunnar
henni að gefa út söguna í heild strax
og hún væri tilbúin. Með aðstoð góðra
vina fékk hún ágæta aðstöðu til að
ganga að fullu frá bókinni og lauk því
á tæpu ári. Gösta Berlingssaga, sem er
frásögn af lífi fólksins í Vermlandi frá
fyrri tíð, er því fyrsta bók hennar, sem
út kom. Bókin var þegar þýdd á
margar tungur og gerði skáldkonuna
heimsfræga. Mun svo skjótur frami
næsta fágætur meðal rithöfunda.
Eins og nærri má geta, var nú
framtíð skáldkonunnar ráðin og helg-
aði hún sig ritstörfum upp frá þessu.
Árið 1904 fékk hún heiðursverðlaun
í gulli frá sænsku akademíunni fyrir
frábæra frásagnarlist. Árið 1907 var
hún gerð að heiðursdoktor við Upp-
salaháskóla. Árið 1909 fékk hún svo
Nóbelsverðlaunin, - hina mestu viður-
kenningu, sem rithöfundi getur
hlotnast. Og árið 1914 var hún kjörin
í sænsku akademíuna. Svo sem vænta
má, sýndu líka ýmsar erlendar þjóðir
henni margs konar sæmd.
0 Eignaðist æskuheimili sitt
En þótt skáldkonan hlyti mikla viður-
kenningu og frægð að makleikum, og
nyti þess á margan hátt, bar hún alltaf,
í vissu tilliti, söknuð í brjósti. Hún
þráði alltaf æskuheimili sitt, þar sem
foreldrar hennar höfðu sýnt henni svo
mrkla ástúð, og þar sem amma hafði
sagt henni svo margar heillandi sögur,
sem orðið höfðu kveikja ýmissa skáld-
sagna hennar. Hún þráði að eignast
þetta heimili, endurbyggja það og
eiga þar heima það sem eftir væri
ævinnar.
Faðir skáldkonunnar dó á námsár-
um hennar, eða fyrstu kennaraárum,
og þá neyddist fjölskylda hennar til að
selja jörðina vandalausum. En þegar
skáldkonan hafði fengið Nóbelsverð-
launin, gat hún fyrst gert þennan
gamla draum sinn að veruleika. Hún
eignaðist þá ekki aðeins jörðina
nokkru síðar, heldur tókst smám sam-
an að láta endurbyggja rauðmálaða
húsið gamla, þar sem hún hafði leikið
sér sem barn og alist upp. Og árið 1925
var því verki að fullu lokið. í þessu
nýja, glæsilega herragarðssetri dvaldi
svo skáldkonan til æviloka, 16. mars
1940, og var þá 82 ára gömul. Þarna
skráði hún öll sín síðari verk, tók á
móti stórmennum þjóða og veitti við-
töku margs konar sæmd og sóma. Hún
hafði mælt svo fyrir, að heimili hennar
skyldi opið almenningi, hverjum sem
70