Tímarit íslenzkra samvinnufélaga - 01.03.1925, Blaðsíða 19

Tímarit íslenskra samvinnufélaga. 209
engan íslending hygg eg að Zöllner hafi þótt jafn vænt,
eins og Jón í Múla. En fyrir Jón sjálfan var þessi staða
ekki að öllu leyti heppileg. Hann hafði verið í fremstu röð
meðal foi-vígismanna kaupfélagsstefnunar. Og þegar B. Kr.
hóf eina af ofsóknarherferðum sínum á hendur félögunum
var Jón þar einn hinn harðsnúnasti landvamarmaður. En
sem umboðsmaður þess kaupmanns,sem var heildsali kaup-
félaganna gat Jón ekki notið sín eins og æskilegt hefði
verið fyrir slíkan hæfileikamann. Hann varð að taka tillit
til beggja hliða, og það var hverjum manni ókleyft að gera,
svo að ekki orkaði tvimælis.
Um þetta leyti kom Zöllner í hug að íslensku pöntunar-
félögin ættu að koma á sambandi innbyrgðis og föstu
skipulagi. Hann gerði frumdrætti að hinu nýja skipulagi.
Verslun hans í Newcastle (íslandsdeildin) átti að verða
íslenskt fyrirtæki, sameign félaganna. Tilboði þessu var
allvel tekið. Fyrir hönd Zöllners tók Jón Jacobsson þátt í
þessum samkomulagstilraunum hér á landi. En eftir eitt
ár var ekkert orðið ágengt. í júlí 1902 kemur Zöllner sjálf-
ur hingað til lands og heldur fund með helstu leiðtogum
kaupfélaganna í gamla „Hótel Reykavík" á Vesturgötu.
Zöllner stakk upp á að félögin gerðu samband með sér.
Hefðu þriggja manna stjórn í Reykjavík. Skyldi Jón í
Múla vera tilnefndur af Zöllner, en félagsdeildirnar kjósa
tvo. Zöllner skyldi vera fulltrúi félaganna út á við, og sam-
ábyrgð komið á í öllum deildum sambandsins. Eftir göml-
um heimildum er það haft að fulltrúar gömlu félaganna á
Austur- og Norðurlandi hafi verið mjög fýsandi þessarar
ráðabreytni. En fulltrúar frá Vesturlandi, sennilega Skúli
Thoroddsen og fleiri, tekið daufara í málið. Einkum áttu
þeir bágt með að fella sig við samábyrgðina. Daginn eftir
kom Zöllner með nýja uppástungu. Hann vildi að Sam-
band væri stofnað á hlutafélagsgrundvelli. Hvert félag
skrifaði sig fyrir ákveðnum hlutum, en Zöllner legði til
það af hlutum sem á vantaði. Ábyrgð hvers félags var þá
takmörkuð við hlutafjáreign. þetta strandaði á því að
félögin höfðu ekki handbært fé. En þetta varð til þess að
14