Andvari - 01.06.1959, Side 71

ANDVABI
LANDIIELGISMÁLIÐ
69
setningum, sem byggðar eru á sérhagsmunum þeirra þjóða, er nýta vilja sér
auðlindir þær, sem að réttu lagi tilheyra öðrum, og er gleggsta dæmið um það
hrafa Bandaríkjanna til landgrunnsins.
Sú krafa kom fram í tveimur yfirlýsingum, sem kenndar eru við Truman
forseta og gefnar voru út árið 1945. Fjallaði önnur þeirra um rétt Banda-
ríkjanna til hagnýtingar á auðæfum sjávarbotnsins utan þriggja mílna land-
helginnar, en hin um fiskiverndarsvæði á úthafinu.
Að því er til sjávarbotnsins tekur og þeirra auðæfa, sem i honum kunna
að finnast, þá slá Bandaríkin eign sinni á þau. Hin yfirlýsingin virðist í fyrstu
nokkuð óljós og skoðanir voru skiptar, hvað hún raunverulega þýddi. Töldu
sumir, að liún jafngilti því, að Bandaríkin tækju sér lögsögu yfir hafsvæðum
utan landhelginnar, en síðar var gefin nánari skýring á þessari yfirlýsingu,
sem tók af vafa, þar sem sagt var að ’ekki væri um það að ræða að taka sér
lögsögu yl’ir svæðum utan landhelginnar, heldur skyldu friðunarsvæðin á
úthafinu ákveðin með samningum milli þeirra ríkja, sem veiðar stunduðu
a svæðinu.
Hvað sem annars má um þessar yfirlýsingar segja, þá er það augljóst,
að með landgrunnsyfirlýsingunni tóku Bandarikin sér yfirráð yl'ir svæði, sem
áður hafði verið talið utan lögsögu þeirra og voru þær aðgerðir að sjálfsögðu
cingöngu miðaðar við hagsmuni Bandaríkjanna sjálfra. Hér var um að ræða
hagsmuni, sem taldir voru lífshagsmunir Bandaríkjanna og þá er af skiljan-
legum ástæðum gripið til þess að tryggja þá með því að gefa einhliða yfir-
lýsingu, en ekki með því að freista þess að ná samningum við þá aðila, sem
kynnu að eiga hagsmuna að gæta á umræddu svæði.
Með fiskveiðarnar gildir allt öðru máli, því að þeir hagsmunir Banda-
ríkjanna, sem þar voru í veði, töldust ekki svo þýðingarmiklir, að þeir réttlættu
svipaðar aðgerðir og að því er tók til auðæfa sjávarbotnsins.
Þessar yfirlýsingar, og þó einkum hin fyrrtalda, um sjávarhotninn, fram-
kölluðu á næstu árurn skriðu af yfirlýsingum svipaðs eðlis frá fjölda ríkja.
Munu að minnsta kosti 30 ríki eða verndarsvæði hafa gefið út slíkar yfir-
lýsingar næstu 5 árin, en ýmsar þeirra gengu þó miklu lengra en yfirlýsing
handaríkjaforseta hafði gert og átti það t. d. við um yfirlýsingar sumra ríkja
í Suður-Ameríku.
En Bretar koma hér einnig við sögu. Þeir áttu líka sína hagsmuni og
þegar þeir sáu, livað var að gerast, þótti þeim hentugt að sigla í kjölfarið. í
júní 1950 gaf brezka ríkisstjórnin fyrir hönd furstadæmisins Bahrain við Persa-
Eóa út yfirlýsingu um yfirráðarétt yfir landgrunni þess svæðis, en Bretar eru
hinir raunverulegu ráðamenn furstadæmisins, sem nær yfir eitt hið auðugasta