Andvari - 01.06.1959, Page 107

GEORG BRÖNDSTED:
NOKKRAR MÁLVENJUR
í ens\um örnefnum og mannanöfnum frá víhingaöld (ásamt stuttri
greinargerð um máúlýz\una).
Fyrirlestur, haldinn í Háshóla íslands,
fimmtudaginn 12. marz 1959.
Eins og kunnugt er, er norðausturhluti
Englands sá liluti landsins, þar sem
norrænna áhrifa gætir mest í örnefnum
og mállýzku, og er þá miðaS viS línu,
dregna frá London-Chester að ánni Tees,
meðfram suðurtakmörkum greifadæmis-
ins Durham. Þótt nauðafá norræn örnefni
komi fyrir í Durham og litla greifadæm-
inu Norðimbralandi, sem er þar fyrir
norðan, er ekki þar með sagt, að á þeirn
slóðum hafi ekki verið neitt norrænt
þjóðarbrot, en þess gætir lítt, og hafa
áhrif þess a. m. k. farið minnkandi, eftir
því sem norSar dregur, því að þar var
frá fornu fari ensk byggð og töluð hin
svonefnda lágskozka mállýzka, sem
reyndar hefur að geyma mörg norræn
tökuorS.
Hvaða hluti af þessu stóra svæði var
byggður Dönum og hvaða hluti Norð-
mönnum (og íslendingum)? Norður-
landaþjóðirnar tvær, sem mótaS hafa
þróunina á víkingatímum, voru, þegar
hér var komið, það ólíkar, að til eru
oyggjandi sannanir fyrir dönsku land-
námi annars vegar og norsku hins vegar,
að því er varðar sum þessara örnefna og
mannanafna. Eftirfarandi nafnalistar voru
dansldr:
— hy: hær eða hús.
— thorpe: nokkur hús í eigu einstaklinga
(þó einnig notaS af NorSmönnum, og
fvrir sunnan Danalög stöku sinnum
með saxncskum fyrri lið).
— toft: heimaakur.
— klint: klettasnös.
— both: búð, byrgi, smalakofi.
Norskir nafnaliðir:
— brekka: á dönsku hrink (bæjarheiti á
fslandi).
—- slakki
— gil
— foss
— skáli: smalakofi.
Fjölmörg orS og heiti voru samnorræn,
og verður þá að greina á milli þeirra með
hliSsjón af því, hversu oft fyrrnefndir
nafnaliðir koma fvrir. Sem dæmi slikra
samnorrænna orða má nefna:
— skóg(r)
— lund(r): um vígðan lund.
— þveit: rjóður í skógi, nýbrotið land,
láglend engjadrög — samheiti í þess-
ari merkingu í greifadæmum norð-
vestan til, sem byggð voru Norð-
mönnum. Algengt hæði í Danmörku
og Noregi, en vegna staðhátta al-
gengara í hinum lirjóstrugri héruðum
í norSvestri, sem byggð voru Norð-
mönnum, enda þótt það þurfi ekki
þar af leiðandi að vera eingöngu
norskt.
Landssvæðið, sem liér verður rætt um,
cr norður- og austurhluti Yorkshires
(16.500 km2, íbúatala svipuð og í Dan-
mörku), hin svonefndu North og East
Ridings ásamt borginni Jórvík. N. Riding,