Andvari

Årgang

Andvari - 01.06.1959, Side 108

Andvari - 01.06.1959, Side 108
106 GEORG BRÖNDSTED ANDVARI sem er eins og blævængur að lögun, liggur fyrir norðan Jórvík, og cru suður- takmörk þess árnar Derwent og Ouse (u:z) ásamt Ure (jua), vesturtakmörkin Pennínafjöllin, norður- og norðaustur- takmörkin áin Tees og Norðursjórinn. East Riding er sá þriðjungurinn, sem er fyrir austan borgina Jórvík, en takmörk bans eru árnar Derwent, Ouse og Hum- ber. I vestri og norðvestri er West Riding, lirjóstrugra bérað, sem Engilsaxar snið- gengu, þegar þeir námu land, og eru þar því yfirgnæfandi norræn nöfn, einkum norsk. Og að lokum er svo borgin Jórvík. Þar eru mannanöfn meðtalin. Árið 867 vann danski böfðinginn Ilálfdan Loðbrókarson borgina og 9 árum síðar, 876, úthlutaði hann her- mönnum sínum landi. Næstu 10 árin eru aðaltími nafngifta í Yorksliire og í öllu þávcrandi Norðimbralandi, scm náði sunnan frá Humberfljóti og norður að ánni Tyne, eins og bið foma kon- ungsríki Deira. í stuttu máli sagt var Jórvík böfuðstaður dansks konungsríkis, sem stóð tvo fyrstu áratugi tíundu aldar, en þá tóku við yfirráð Norðmanna og íra, sem komu að vestan, og lauk þeim með binni skammvinnu stjórn Eiríks blóðöxar 952—54. Við þekkjum konung þennan og stjórnartíð hans í Jórvík af glöggri lýsingu í Egils sögu Skallagríms- sonar, þar sem Égill kemst nauðulega út úr borginni, þegar hann hefur leyst böfuð sitt undan valdi erkióvinar síns og eiginkonu hans með hinu fræga kvæði sínu. Þegar hér var komið sögu, hét borgin norræna nafninu Jórvík (hestaborgin), sem var dönsk afbökun á anglíska nafninu Eoforvic (borg villi- svína), en það átti aftur rót sína að rekja til rómverska nafnsins: Eboracum. Ptolemæus minnist þessa þegar um 150 og getur þess, að það sé rómversk afbökun á lirezka nafninu Eburacon (samanber þjóðarheitið Eburones milli Maas og Rínar hjá Cæsari). Til aukins skilnings á orðinu má geta þess, að stofnandi borgarinnar hefur ef til vill heitið brezka mannsnafninu Eburos, sem dregið er af ýviði, á ensku yew, á fornnorrænu ýr, en greinar þess voru bezti efniviðurinn í boga. í gatna- manna- og hliðanöfnum borgarinnar geymast enn í dag margar málmenjar frá tíð Dana og Norðmanna. I lér eru nokkur dæmi: Bootharn (butom), nyrzt hinna fjögra fornu borgarhliða, sem enn eru eftir, dregur nafn sitt af vest- norræna orðinu búð í þáguf. fleirtölu, en samsvarandi dönsk mynd, both, kemur aftur fyrir í le Bothom í Leicester, sem svarar nákvæmlega til þorpsins Bodum (bájum) fyrir norðan Aabenraa. Bootham var í eigu Maríuklausturs, en munkarnir þar höfðu heimild til þess að hafa viku- legan markað við borgarhliðið — og stafa búðirnar þaðan. Frá borginni liggur vegurinn norður á bóginn inn í Galtres (gádtriz) Forest (dregið af göltr), sem þá var víðáttumikill. Á þeim tímum var mikið um úlfa og villisvín í stórskógum, og enn í dag er kvöldklukkum dóm- kirkjunnar hringt í ljósaskiptunum, veg- farendum til viðvörunar. Coney Street, 1213 Cuningestreet liggur nú, þar sem áður var suðvestur- hlutinn af hinum forna rómverska borgarmúr; stafurinn u bendir til dönsku orðmyndarinnar, og er þannig beinn vitnisburður um Hálfdan konung. King’s Court hét 1270 Kuningesgard, fn. kon- ungsgarðr. Hér var danski konungsgarð- urinn, aðsetur víkingakonunganna, sá sem segir frá í Egils sögu. The Guildhall dregur nafn sitt af hinni fornu Gildis- höll á Thursday Market, og þar var les Gilgarthes, fn. gildigarðr, sem tilheyrði gildishúsinu (veizluskálanum) og á mið- öldum cinnig le Tolh’hoth, fn. tolbotb.
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116

x

Andvari

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.