Andvari - 01.01.1990, Síða 13

andvari
JÓN LEIFS
11
II
Jón var að ýmsu leyti bráðger unglingur. Hugur hans stóð til hæða og
hann velti fyrir sér tilgangi þess að lifa, eigingirni mannsins, og hvernig
hægt væri að göfga anda sinn:
Við erum hér til að þroskast andlega - andinn er eg - líkaminn er ekki eg - til
þess lifum við að við göfgum anda vorn (til þess að við getum svo göfgað anda
annara) - tilþess og einskis annars lifum v/ð.4)
Menn trúa, vona og elska til þess að sjálfum sér líði betur; ekki er það til
annars.... Skynsemin og eigingirnin hjálpast að. Ef menn vilja útrýma eig-
ingirninni verða menn að drepa sína meðfæddu sérdrægni, alla ættjarðarást,
gleyma sjálfum sér, elska alla menn jafnt og eigingirnislaust og láta tilfinningar
hjartans drepa eigingirni skynseminnar.5)
Af skrifum Jóns frá unglingsárunum að dæma var hann ákaflega til-
finningasamur og viðkvæmur. Hann þoldi ekki tilgerð og meðal-
mennsku og hann hryllti við að þurfa að aðlaga sig hinu smáborgara-
lega lífi höfuðstaðarbúanna. Skólinn var honum þvingun og honum
var það oft ofraun að þurfa að sitja í kennslustundum. Hann var sann-
færður um að honum væri ætlað stórt hlutverk í þessum heimi, hlut-
verk, sem hann einungis gæti leikið af svölum hinnar evrópsku há-
menningar. Þessi sannfæring fylgdi Jóni alla tíð og varð honum það
hreyfiafl sem knúði hann áfram þegar á móti blés síðar á lífsleiðinni.
Jón fann köllun sinni til andlegra starfa farveg í tónlistinni. Foreldr-
ar hans höfðu keypt píanó og hann sótti píanótíma hjá Herdísi Matthí-
asdóttur, dóttur Matthíasar Jochumssonar skálds. Jón stundaði æfing-
ar af kappi og í desember 1914 kom hann fram á skemmtun í
Menntaskólanum í Reykjavík og lék þar smálög eftir Grieg og verk
eftir Beethoven, m.a. Sónötu Pathétique op. 13. Þegar færi gafst æfði
hann sig á píanóið marga tíma á dag og á miðju sumri 1915 var tónlistin
orðin honum þvílík ástríða, að fátt annað komst að í hugskoti hans.
Tónlistin átti greiða leið að hjarta hans, einkum verk Beethovens, og í
tónlistinni opnaðist honum veröld fegurðar og trúarlegrar uppljómun-
ar. Eftir að hafa skoðað í fyrsta sinn nóturnar af 9. sinfóníu Beethov-
ens skrifar Jón eftirfarandi klausu í dagbókina sína:
Ekki fæ eg með orðum lýst þeirri hrifning sem eg varð fyrir. Það var sem sál
mín væri komin í Paradís og himneskur eldur logaði í hjarta mínu - og svo