Andvari - 01.01.1990, Qupperneq 56

54
GILS GUÐMUNDSSON
ANDVARI
frá Hvítadal. Fyrsta ljóðabók Stefáns, Söngvar förumannsins, kom út 1918,
og las Smári prófarkir af henni. Skrifaði hann og mjög lofsamlegan ritdóm
um bókina.
Eitt ungu skáldanna frá þessum árum, Guðmundur G. Hagalín, hefur sagt
frá heimsókn sinni til ritstjóra Landsins (í minningabókinni Hrœvareldar og
himinljómi, 1955). Hagalín var þá að hefja skáldferil sinn og orti einkum
ljóð. Vorið 1917, þá átján ára gamall, fór hann með nokkur nýort kvæði á
fund Smára, sem tók honum ákaflega vel, ræddi lengi við hann um ljóðagerð
almennt og þó einkum kvæðatilraunir Hagalíns. Segir Hagalín hann hafa
bent sér á tiltekna agnúa á þeim kveðskap, gefið sér ýmis góð ráð og hvatt sig
til frekari yrkinga. Síðan tók hann af honum eitt ljóðanna til birtingar. Hefur
Hagalín það eftir Smára að gaman væri að fylgjast með því hve mörg ung og
efnileg skáld væru að koma fram á sjónarsviðið. Gat hann þess sérstaklega
að fyrir skemmstu hefði komið til sín fimmtán ára piltur með langa skáldsögu
sem furðumikið væri í spunnið. Héti hann Halldór Guðjónsson frá Laxnesi í
Mosfellssveit. - Fetta hefur þá að öllum líkindum verið sagan Afturelding
(öðru nafni Dagrenning) sem aldrei var prentuð og er löngu glötuð. Peter
Hallberg hefur eftir Halldóri (í ritinu Vefarinn mikli I, bls. 21) að sagan hafi
verið „sex hundruð þéttritaðar blaðsíður að vöxtum.“
Enn má geta þess að þegar Barn náttúrunnar kom út skrifaði Smári um
söguna í Skírni 1920. Taldi hann ljóst að hinn kornungi höfundur væri efni í
skáld og lauk ritdómi sínum með þessum spádómsorðum: Er full ástæða til
að óska honum góðs gengis, og grunar mig að hann eigi eftir að auðga ís-
lenskar bókmenntir að góðum skáldskap, ef honum endist aldur og heilsa.“
Jakob Smári kvæntist árið 1910 Helgu Þorkelsdóttur Ingjaldssonar,
bónda á Álfsnesi á Kjalarnesi. Helga fékkst nokkuð við ritstörf og gaf út safn
smásagna. Peim hjónum varð tveggja barna auðið. - Jakob andaðist 10.
ágúst 1972, áttatíu og tveggja ára að aldri.
II
Ritstörf Jakobs Smára voru mikil að vöxtum og fjölbreytileg. Um skeið lét
hann töluvert að sér kveða við kennslubókagerð á sérsviði sínu. Árið 1920
gaf hann út íslenska setningafrœði, íslenska málfrœði 1923 og íslensk-danska
orðabók 1941.
Af útgáfustörfum Smára er þess að geta að árið 1924 sá hann um val í
kvæðasafnið Hundrað bestu Ijóð á íslenska tungu. Önnur prentun endur-
skoðuð kom út 1940. Þá annaðist hann heildarútgáfu skáldrita Einars H.
Kvarans (Ritsafn I-VI, 1943-44).