Andvari - 01.01.1990, Qupperneq 68

66
MARGRÉT EGGERTSDÓTTIR
ANDVARI
Daníel, sem er talsvert eldri en hún. 1 staðinn spjallar hún við rokkinn sem
hún finnur uppi á háalofti enda tengist hann minningum hennar úr sveitinni.
Og ennþá mikilvægara fyrir hana er að hún nær eins konar sambandi við
mynd af konu sem hangir uppi á vegg: „Stelpan horfði á konuna hugfangin.
Sagði undurlágt: - Þekkirðu mig?“ (bls. 39). Myndin tengist minningu
telpunnar um móður sína en sú minning er mikilvægt tákn í sögunni eins og
síðar verður komið að. Þegar telpan liggur veik í rúminu finnst henni konan
á veggnum koma til sín inn í herbergið með skærasta ljós: „Á vörum konunn-
ar þetta daufa bros, um höfuðið þykk fléttan. Guðsmóðir. Þrekin um háls-
inn. Hann prýddur mjórri gullbryddingu. Úr augunum hlýja. Ró“ (bls. 76).
Það kemur einnig fram að Sigurrós, konan sem tekur hana að sér, skyggir á
myndina af konunni á veggnum: „Sjaldan gat stelpan skoðað hana almenni-
lega þvíað á kvöldin tók Sigurrós stól og færði að lampanum, settist við hann-
yrðir. Huldi pessa hlýju mynd“ (bls. 20).
III
Hlutskipti kvenna og reynsla þeirra er efni sem er alls staðar mikilvægt í bók-
um Álfrúnar Gunnlaugsdóttur. Þegar hefur verið minnst á smásöguna um
telpu sem kynnist kjörum nokkurra kvenna. í sömu bók segir frá konu sem
velur að ganga með barn og ala það þótt hún sé einhleyp og orðin nokkuð
fullorðin. Þar er einkum fjallað um viðbrögð samfélagsins sem getur illa sætt
sig við konur sem vilja standa á eigin fótum.
Þótt skáldsagan Pel sé sögð frá sjónarhorni karlmanns, kemst reynsla
kvenna þar mjög vel til skila. Yolanda og Una eru andstæður að því leyti að
sú fyrrnefnda hefur stjórn á lífi sínu, skapar sér sína eigin tilveru en hin síðar-
nefnda ekki. Myndin af Unu verður æ skýrari eftir því sem líður á söguna.
Smám saman er farið lengra aftur í fortíð hennar, fátækt hennar er afar vel
lýst og þeirri sáru auðmýkt sem henni fylgir. Á einfaldan og fallegan hátt
kemur fram hvernig henni líður þegar hún veit að hún á von á barni. Þá
„gekk hún inn í veröld sem hún nýlega hafði eignast. Þá veröld átti hún ein.
Það var góð tilfinning" (bls. 179). Einar getur hins vegar ekki sætt sig við
þetta, er sjálfur á förum og sendir hana til læknis til þess að láta eyða fóstr-
inu. Lýsingin á fóstureyðingunni á sér langan aðdraganda. Barnleysi Unu og
þrá hennar eftir að eignast barn er upphaf þess aðdraganda. Síðan er undir-
búningi fóstureyðingarinnar lýst aftur og aftur með vissu millibili, kvíða
Unu, vonbrigðum með Einar og eftirsjá. Loks dynur yfir hræðileg lýsing á
sjálfri aðgerðinni og hinum líkamlega sársauka. Fóstureyðingin er í vitund
sögumanns tengd öðru atviki sem hann á harla erfitt með að horfast í augu
við; þegar hann sjálfur misþyrmir Unu löngu síðar.