Andvari - 01.01.1954, Blaðsíða 37

ANDVARI
Tímatal í jarðsögunni
33
heimshöfin hlutu að vera margra tugmilljóna ára gömul. Charles
Darwin taldi aldur þeirra 200 milljónir ára. Mikla athygli vöktu
á síðustu áratugum 19. aldar útreikningar Kelvins lávarSar á
aldri jarSskorpunnar, en Kelvin var frægastur eSlisfræSingur
þeirra, er þá voru uppi. ASferS hans var sú aS reikna út, hversu
langt væri, síSan jörSin hefSi veriS glóandi hnöttur, án fastrar
skorpu. ÞaS var þá löngu vitaS, aS sé boraS eSa grafiS lóSrétt í
jörSu niSur, eykst hitinn nokkuS reglulega, aS meSaltali um 3
gráSur á hverjum 100 metrum, þannig aS á eins kílómetra dýpi
er hitinn orSinn 30 gráSur, og á 10 kílómetra dýpi 300 gráSur.
Þessi hitaaukning veldur því, aS stöSugt hitastreymi er frá innri
lögum jarSar út á yfirborSiS og út í loftiS. Sé hitaleiSni bergs-
ins þekkt, og sömuleiSis hitaaukningin inn á viS, er hægt aS
reikna út þetta hitaútstreymi, og þá um leiS kólnunina. Kelvin
lávarSur vann í áratugi aS þessum rannsóknum, en lokaniSur-
stöSurnar, sem hann birti 1899, voru þær, aS síSan jörSin var
glóandi, væru liSnar 40 milljónir ára. Hálfri öld áSur hefSi flest-
um fundizt þetta alltof hár aldur, en nú risu færustu jarSfræS-
ingar og formælendur þróunarkenningar Darwins upp, hver af
öSrum, og lýstu yfir því, aS þaS hlytu aS vera miklu meira en 40
milljónir ára, síSan jörSin fékk skorpu. En ekki virtist aS því
hlaupiS, aS hrekja útreikninga hins fræga eSlisfræSings, og virt-
ist urn tíma, sem þarna væri óbrúanlegt bil milli skoSana jarS-
fræSinga og eSlisfræSinga. En brátt kom í ljós, hvar fiskur lá
undir steini, hvaS það var, sem olli því, að aðferð Kelvins lá-
varðar gaf alrangar hugmyndir um aldur jarðar. Það voru hin
geislavirku (radioaktiv) eða sjálfkleyfu efni í jarðskorpunni, en
hin fyrstu þeirra fundust rétt urn þetta leyti. Bequerel fann
geislun frá úraníum 1896, og tveimur árum síðar fann frú Curie
geislavirku efnin pólóníum og radíum. Við klolningu þessara
efna myndast hiti og vegur á móti kólnun jarðar vegna hita-
útgeislunar. En þessi sömu efni, sem rugluðu svo mjög útreikn-
inga Kelvins, hafa sjálf orðið grundvöllur aldursákvörðunarað-
lerðar þeirrar, sem liiS altæka (absolut) tímatal í jarðsögunni