Andvari - 01.01.1954, Page 68

64
Bjöm Þórðarson
ANDVARI
Þannig kvað þessi ágæti maður, og það má fara nærri um,
hversu honum hefur runnið til rifja aumingjaskapur og niður-
læging Islendinga, er sú varð raun á, að sextíu útlendir þorp-
arar gátu margar vikur samfleytt farið sínu fram á Vestfjörðum
án þess að viðnám yrði veitt. Hann hefst því handa um að-
gerðir í þá átt, að landsmenn sýni viðleitni til sjálfsbjargar og
sjálfsvamar með því að taka upp vopnaburð af nýju og skipu-
leggi almennar varnir landsins gegn árásum útlends þorparalýðs.
Þlafði hann rætt málið við höfuðsmanninn Jóhann Bockholt, sem
tjáði sig samþykkan hugmyndinni, enda hafði konungur með
vopnasendingunni sýnt, að hann var málinu hlynntur.
Hinn 12. okt. 1581 kveður svo Magnús prúði, þá sýslumaður
í Þorskafjarðarþingi, til þings eða fundar í Tungu í Patreksfirði
og nefnir dóm 13 manna til að „skoða og rannsaka" frumvarp
að landvarnarbálki. Að þremur dögum liðnum höfðu dómsmenn
lokið starfi sínu, og var dómur þeirra samþykktur af sýslumanni
og dómurinn, sem síðar hlaut nafnið Vopnadómur, innsiglaður
og undirskrifaður að Bæ á Rauðasandi.
Vopnadómur er prentaður allur í Sögu Magnúsar prúða eftir
dr. Jón Þorkelsson og í Alþb. Islands .I. 438—444, svo að hér
verður látið nægja að greina upphaf forsenda dómsins og skýra
frá aðalatriðum hans. Dómurinn er sagður upp „sökum fátæks
almúga og almennilegrar nytsemi" og til að uppræta „þann stóra
ósið og almennilega fordjörfun", sem á rætur að rekja til þess,
að „af nokkrum óforsóttum vorum sýslumönnum og fóvetuin
nú fyrir fám (fimrn) árum, sem ei aðeins með skyldu hafa af'
skipað, já og með heipt og valdi fyrir mörgurn dugandis mönn-
um vopn og verjur brjóta látið, heldur og öll afdæma látið svo
gjörsamlega, að menn hafa varla fundizt svo um allt landið, eitt
lagvopn hafi átt eða þorað að hafa, svo opinberlega að hafi hafr, að
hafi mátt reyna fyrir sér vötn og ísa eður einn glepsandi hund
frá sér reka, móti allra landa, allra þjóða, öllurn plagsið, venjn
og lögmáli um alla veröldina, sömuleiðis móti vorri forfeðra venjn
og plagsið, sem plagast hefir til vorra daga frá því fyrst ísland fannst