Andvari - 01.01.1954, Side 73

andvabi
Herútboð á íslandi og landvarnir íslendinga
69
(Alþt. 1857, bls. 576). Jón Hjaltalín skilaði séráliti, en liinir
sameiginlegu, og verða álitin ekki rakin hér, en aðeins skýrt
frá niðurstöðum um aðalatriðin. Meiri hlutinn sagði:
Herútboð á íslandi er mörgum vandkvæðum bundið. Landið
er stórt og strjálbyggt, og samgöngur erfiðar. En þótt yfirstíga
megi þessa örðugleika, þá er á það að líta, að landið þarfnast
alls þess vinnuafls, sem það hefur að ráða og meira en það, en
útboð stefnir í gagnstæða átt. Með tilliti til þessa getur útboð
ekki átt sér stað nema í mjög smáum stíl, og þá vaknar sú spum-
ing af sjálfsdáðum, hvort það megi teljast ómaksins vert að korna
því á fót, sem ekki er nema nafnið eitt og fullnægir ekki til-
gangi sínurn, en hefur mikinn kostnað í för með sér og er erfitt
í framkvæmd. Vér höfum því verið í eigi all-litlum vafa um, hvort
ráðandi væri til þess, en fömm ekki lengra út í það, þar sem
vér gerum ráð fyrir að rnálið verði lagt fyrir Alþingi. Ef það
verður að ráði að stofna hið fyrirhugaða útboð sagði meiri hlut-
inn, að ekki ætti að bjóða út nema einum af þúsundi árlega; ef
lengra væri farið mundi það rýra urn of vinnuafl í landinu.
Lægsta aldursmark ætti að vera ákveðið 19 eða 20 ár. Herþjon-
ustutíminn ætti að vera 2 ár og útboðið að endumýjast árlega.
Nafnaskrá ætti að semja yfir þá sem væri á útboðsaldri í hverri
sokn og senda héraðsprófasti, og hann að senda skrarnar í apríl-
mánuði á hverju ári til sýslumanns. Sýslumaður ætti síðan að
stefna öllum, sem útboðið tæki til, í júnímánuði til fundar a
Laganlegum stað í sýslunni og taka þá úr með hlutkesti, er út-
boðinu ætti að gegna það árið. Ætti fyrst að taka þa yngri til
útboðs. Læknir ætti að vera til staðar á fundi þessum. Ferða-
kostnað yrði að greiða útboðsmönnum er lundinn sæktu, og syslu-
tnaður og læknir yrðu að fá dagpeninga eins og í öðrum opinber-
utn málum. Ættu útboðsmennimir úr bverju amti síðan að koma
saman á ákveðnum tíma á einhverjum af sex aðalverzlunarstöð-
um landsins, Eyjafirði, Eskifirði, Vestmannaeyjum, Reykjavík,
Stykkishólmi og Isafirði. Ætti gufuskip, sem stjómin sendi hing-
að, að sækja þá á þessa staði, en sama skip flytti frá Danmörku