Andvari - 01.01.1954, Side 84

80
Bjöm Þórðarson
ANDVARI
Haustið 1868 lagði stjórnin fyrir ríkisþingið frv. til laga um
fjárhagsmál íslands. Því var velt milli deilda þingsins með ýms-
um breytingum. Þar voru ákvæði um skyldu íslendinga til að
leggja til menn ríkinu til vamar. Af hálfu forystumanna þings-
ins var það þó látið uppi, að varla kæmi til mála að. heimta
rnenn frá íslandi í landherinn, nema komið væri á fót herliði
þar í landinu. Hinsvegar bæri fyrr en síðar að kveðja íslend-
inga í sjóherinn, ekki til þess að efla varnir ríkisins, heldur til
þess að kenna þeim sjómennsku til eflingar fiskveiðum þeirra
og verzlun. Frv. þetta varð óútrætt.
Sumarið 1869 lagði. stjórnin fyrir Alþingi tvö frv. varðandi
stjórnskipun Islands. Var annað um stöðu landsins í danska
rikinu og var þar ekkert orðað um herútboð af landinu, en frv.
þetta svaraði annars til frumvarpsins sem var til meðferðar á
ríkisþinginu veturinn áður. Hitt var frv. til stjórnarskrár um
sérmál Islands og hljóðaði 61. gr. þess þannig: „Sérhver vopn-
fær maður er skyldur að taka sjálfur þátt í vörn ríkisins, eftir
því sem nákvæmar kann að verða fyrir mælt með lagaboði“. I
athugasemd við greinina segir, að orðið ,,fósturjörðin“ eigi miður
vel við í þessu sambandi; orðið „ríki“ skýri betur það, sem ætl-
azt sé til. Konungsfulltrúi, Hilmar Finsen, sagði, að bér væri
tekin upp ákvörðun um skyldu íslendinga að taka þátt í vöm
ríkisins, en þar sem greinin stæði í stjórnarskránni um sérmál
landsins, væri það á valdi Alþingis að neita að veita samþykki
til útboðs. Stjórnarskrárnefndin féllst ekki á þessa skýringu, en
taldi, að með ákvæðinu ætti að lögskipa útboðsskyldu Islendinga
til danska hersins og þátttöku í vörn ríkisins, seni eigi hafi áður
átt sér stað. Ennfremur væri það óljóst þegar nefnt er „lagaboð"
í 61. gr., hvort ríkisþingið eða Alþingi samþykkti þetta lagaboð.
Flinsvegar væri sagt í 7. gr. frvs. um stöðu íslands í ríkinu, að
lög um alm. málefni ríkisins, er ríkisþingið samþykkti, skyldi
aðeins birt á dönsku og íslenzku áður en þeim yrði beitt á ís-
landi. Af þessu væri auðsætt, að Alþingi væri alls ekki ætlað að
ráða því, hvort herútboð væri lagt á landið, beldur aðeins að