Vaka - 01.03.1928, Síða 24

18
ÞORKELL JÓHANNESSON:
[vaka]
einhæfiug starfsins gerir það að verkum, að menn eru
nú háðari miklu ýmsum öflum, sem þeir hafa enga
stjórn á, og gera sér varia jiokkra grein fyrir, hvers-
dagslega að minnsta kosti.
Höfuðáform sagnaritunar er að lýsa liðnum atburð-
um sem Ijósast og sannast. En höfuðgildi sögunnar,
þeim sem kynna sér hana, eru rök þau, er hún leggur
fram til varnaðar eða hvata seinni kynslóðum, er þær
eiga um að velja kjör og kosti í sínu lífi, skapa sjálf-
um sér örlög. Frá þessu sjónarmiði er hagsagan
veigamesti þáttur þjóðarsögunnar. Hún er undirstaða
þess, að hægt sé með réttu ráði að færa sér i nyt
reynslu kynslóðanna.
Hér verður gerð tilraun lil þess að lýsa stuttlega
i fáum höfuðdráttum fjárhögum vorum og atvinnu,
einkanlega á 14. og 15. öld. Tilraun þessa ber að virða
með hliðsjón af því, að hún er fyrsta yfirlit, sem gert
hefir verið um þetta efni frá því sjónarmiði, sem nú
var bent á. Það veldur mestum örðugleikum við að
gera slíkt yfirlit, að enn eru varla gerðar — og þvi
síður prentaðar og tiltækar almenningi — frumrann-
sóknir um einstök atriði, er þetta efni varða. Verður
því ekki hjá því stýrt, að ritgerð þessi beri allmikinn
svip þess að vera sjálf frumrannsókn, enda þótt mark-
mið hennar sé fyrst og fremst að veita alþýðu manna,
sem um slikt hirðir, fróðleik um aldarfar og atburði,
sem gerðust á löngu liðnum ölduin, og benda á sam-
hengi þeirra við aldarfar og atburði, sem eru að ger-
ast í dag með þjóð vorri.
En þar sem mál er svo efnað, sem nú var lýst, er
líkast til óþarft að taka það fram sérlega, að um svo
villugjarnt efni, sem þetta, er löngum vandséð við mis-
lellum. Er hér, sein jafnan, skylt að hafa Jiað heldur,
sem sannara reynist.
Hér verður þá að upphafi gefið stutt yfirlit um ár-
ferði og landshagi aðra frain um 1500. Því næst verða