Vaka - 01.03.1928, Page 95

[ vaka]
BÓKMENNTAÞÆTTIR.
89
G. Stephanssonar og þingeyskra bænda á síðara hluta
19. aldar bendir aftur á móti til þess, hvernig rifa má
sig upp úr slíkri kyrrstöðu með því að kynna sér hugs-
anir umheimsins.
Það má gera ráð fyrir því, að tímamótin á sviði hók-
menntanna komi einltum fram i haráttu íslenzkrar
erfðavenju við erlendar nýjungar. Bókmenntirnar eiga
líka sina innilokunarmenn og opingáttarmenn, ekki
síður en atvinnumálin. Það má ýmist heyra stuggað
heldur hvasst við erlendu glysi og ómenningu, eða
postula hinna aðfluttu fagnaðarerinda bregða þjóðern-
issinnum um fávizku og afturhald. Og hvorirtveggja
hafa náð í horn á sannleikanum.
Því verður ekki neitað með sanngirni, að íslenzkar
bókmenntir eru enn þá fátæklegar að efni, í saman-
hurði við bókmenntir helztu Norðurálfuþjóða. Þessa
gætir einkum í sundurlausu máli. Flestar skáldsögur
vorar lýsa Smávöxnu og óbrotnu sálarlífi. Ytri ástæður
smækka söguefnin og persónurnar, í hókunum eins og
reyndinni. En með þessu móti getur smám saman
myndazt óeðlilegt hil milli þeirra bókmennta, sem skap-
ast með þjóðinni, og sálarlífs og smekks þeirra manna,
sem verða fyrir ríkum áhrifum af erlendri menningu
og skáldskap. Það er allt of fágætt að finna íslending,
sem hefur íslenzka og erlenda menntun í sæmilega rétt-
um hlutföllum. Og á þessum dögum, þegar það þykir
mestur styrkur að standa reyrður megingjörðum
flokksbandanna eins og sígyrt tunna, er von til þess,
að flelri og fleiri geri einhæfni sína að átrúnaði og
flokksmáli. Vér eigum mikið af eðlisgreindum mönn-
um, sem farið hafa með tignun þjóðlegra mennta vorra
út i hlægilegar öfgar. Þeir vilja hlaða Kínverjamúr um
íslenzka hugsun úr gömlum bókum, og þykja þær jafn-
vel traustastir hornsteinar, sem á eru skýrust dauða-
mörk. Þessum möhnum er ekki einungis ókunnugt um
flestallt það, sein djarfast og fegurst hefur verið hugsað