Vaka - 01.09.1929, Side 120

246
ORÐABELGUR.
I vakaJ
milli eðlis Íslendinga og annara þjóða? Jafnvel þó að
þessi yrði útkoman, væri rannsóknin ekki unnin fyrir
gíg. Fyrst og fremst myndi slík niðurstaða, ef hún væri
reist á nægum rökum, hafa stórfellt, almennt gildi. Því
að upphaf íslendinga og síðari lífskjör hafa að mörgu
leyti verið með svo sérstökum hætti, að ef nákvæm
rannsókn leiddi í 1 jós, að þeir ætti sér ekkert ,,eðli“,
sem grein yrði fyrir gerð, þá færi hugtakinu „þjóðar-
einkenni" yfirleitt að verða hætt. Þá ætti heimurinn all-
ur einu vandamáli færra að glíma við. Og sérstaklega
myndi þetta losa Islendinga sjálfa við óírjótt umhugs-
unarefni, sem fleiri og fleiri menn eru að gefa gaum.
Eg er þar, því miður, ekki annað en óbreyttur liðs-
maður, enginn brautryðjandi. Spurningin um eðli ís-
lendinga virðist liggja í loftinu og sækja að þeim. bæði
heima fyrir og hvar sem þeir fara um heiminn.
Og þelta er vitanlega engin tilviljun. Því valda fyrst
og fremst meiri og fjölbreyttari viðskifti og kynning
við aðrar þjóðir og örari breytingar í landinu sjálfu.
Þetta knýr menn til samanburðar og gefur þeim efni i
samanburð. En framar öllu er það sprottið af því, að
þjóðin finnur, að hún er frjáls, bæði frá erlendri íhlut-
un og kúgun fátæktar og kyrrstöðu heima fyrir. Henni
er leyft að velja um ýmsa kosti, og hún ber ábyrgð á
því vali. Það var til lílils fyrir íslendinga á 16. öld að
brjóta heilann um, hvort siðaskiftin eða einokunar-
verzlunin ætti við eðli þeirra. Þeir urðu að þiggja það,
sem að þeim var rétt, hvort sem það var hollt eða ó-
hollt. Nú á dögum horfa Reykvíkingar aftur á móti
með dæmalausri rósemi á nýju kaþólsku kirkjuna i
Landakoti, taka kardínálanum með kostum og kynjum,
þyrpast að biskupsvígslu og kirkjuvígslu, en segja jafn-
framt sín á milli: „íslendingar verða aldrei aftur ka-
þólskir. Til þess er frjálslyndi í trúarefnum allt of
rótgróið í eðli þeirra“. Aðrar þjóðir eru órólegar fyrir
vora hönd. Þeim finnst, að ef vér ekki þjótum upp til
handa og fóta að berjast við kaþólskuna, verði hún
búin að gleypa oss áður en vér vitum af. En í þessu
efni held eg, að íslendingar viti bezt sjálfir, hvað þeir
syngja. Nú mega þeir kjósa og hafna, og reynsla þeirra
í kirkjumálum er orðin nógu löng og mikil til þess, að
þeir fari þar engin gönuskeið. Hitt er annað mái. að i
efnum eins og atvinnumálum, skólamálum og stjórn-