Fréttablaðið - 21.11.2009, Blaðsíða 72

44 21. nóvember 2009 LAUGARDAGUR
L
jóð Þor-
steins frá
Hamri eru
yfirleitt
fremur
yfirlætis-
laus við fyrstu sýn og
jafnvel kurteisleg.“
segir Guðmundur
Andri Thorsson, rit-
höfundur, sem þekk-
ir vel til verka Þor-
steins. „Hann hefur
verið sagður lágmælt
skáld. En um leið ein-
kennast ljóðin alltaf
af auðþekktu tungu-
taki, sterku jafnvægi og mikilli
heiðríkju. Þau eru alltaf fögur
smíð. Hann er hreinn og beinn,
einarður en um leið dálítið dulur;
stundum liggur tilefni ljóðanna
og eiginlegt umfjöllunarefni
ekki í augum uppi fyrir lesanda
sem áttar sig kannski ekki allt-
af á þeim vísunum sem Þorsteinn
notar, en ljóðin hefja sig upp yfir
upphaflega kveikju og lifa sjálf-
stæðu lífi. Myndmálið í ljóðum
Þorsteins er aldrei þvælið heldur
alltaf skýrt og oft sláandi skáld-
legt og frumlegt. Það er eiginlega
eitt af megineinkennum hans.“
Að sögn Guðmundar er hægt að
skynja alla ljóðsögu Íslendinga
bak við ljóð Þorsteins. „Og þaðan
kemur þessi þungi sem við finn-
um í hverri línu hjá honum. Þar
getur vottað fyrir dróttkvæðum
háttum og hann á það til að nota
kenningar frá eftirlætisskáldi
sínu Sigurði Breiðfjörð, stef úr
gömlum danskvæðum stinga
upp kollinum í einhverri mynd
og ekki fer á milli mála hversu
nærri stórskáld 19. aldarinnar
standa honum, ekki síst nafni
hans Erlingsson sem hann sótti
til stafsetninguna um árabil.
En en um leið eru
ljóðin alltaf persónu-
leg og nútímaleg,
hér og nú og eiga við
okkur brýn erindi,
sem eru alveg sér-
staklega aðkallandi
nú á dögum.“
Starfi Þorsteins
má skipta í þrennt,
að sögn Guðmundar
Andra, þó að ljóða-
gerðin sé langsam-
lega fyrirferðar-
mest. „Hann hefur
skrifað nokkrar
skáldsögur sem
eru óvenjulegar í íslenskum
bókmenntum því að þar mætist
ævintýraheimur miðaldasagna
og nútíminn á hugvitsamleg an
hátt, þær eru fullar af leik og
hugarflugi; hann hefur líka skrif-
að sagnaþætti, sem eru merkileg
íslensk bókmenntagrein í beinu
framhaldi af sagnaritun mið-
alda - kannski eru þeir Þorsteinn
og Hannes Pétursson (sem líka
hefur lagt stund á þessa bók-
menntagrein) síðustu höfund-
ar okkar í beinni röð frá hinum
nafnlausu höfundum Íslendinga-
sagnanna. Og ekki má gleyma því
að Þorsteinn er eftirsóttur yfir-
lesari og prófarkalesari og starf-
ar þannig að því að fegra málið
bak við tjöldin.
Á sinn hógværa en festu-
lega hátt eru ljóð Þorsteins and-
svar við margháttuðum feikn-
um nútímans - kannski hið eina
mögulega andsvar.
Þar er haldið fram verðmætum
sem ber að varðveita, og enginn
getur varðveitt nema við. Menn-
ingararfurinn er alls staðar ofinn
í verk Þorsteins frá Hamri; og
verk hans eru um leið ákall um
að gæta hans.“
Skáldið frá Hamri
Þorsteinn frá Hamri hlaut verðlaun Jónasar Hallgrímssonar á degi íslenskrar tungu í vikunni.
Þorsteinn er eitt afkastamesta og áhrifaríkasta ljóðskáld okkar daga. Bergsteinn Sigurðsson leitaði til
nokkurra yngri skálda og bað þau að segja frá áhrifum hans á þau og velja ljóð sem þau halda upp á.
Í ORÐASKÓGI „Menningararfurinn er alls staðar ofinn í verk Þorsteins frá Hamri,“ segir Guðmundur Andri. „Þar er haldið fram verðmætum sem ber að varðveita, og enginn
getur varðveitt nema við.“ FRÉTTABLAÐIÐ/VILHELM
GUÐMUNDUR ANDRI
Þorsteinn frá Hamri yrkir ljóð fyrir
lengra komna þar sem fortíð og
nútíð sameinast á listilegan hátt. Á
bak við hvert orð býr djúp þekking
á sögu okkar, menningu og tungu
og því ákaflega viðeigandi að hann
skyldi fá verðlaun Jónasar Hallgríms-
sonar. Samband okkar við fortíðina
er einmitt
yrkisefnið
í ljóðinu
Veðruð orð
úr Dyrum að
draumi sem
kom út fyrir
fjórum árum.
Ég veit líka
að Þorsteini
þykir sérstak-
lega vænt um
þetta ljóð.
GERÐUR KRISTNÝ
GUÐJÓNSDÓTTIR
„Líkt og reimt“
Þorsteinn frá Hamri er völundur íslenskra
ljóðskálda – lesi maður ljóð hans fær maður á
tilfinninguna að hann hljóti að búa innan í fjöll-
unum, ofan í hellum innan um dropasteina. Hann
er í senn smíðadvergur og galdrakarl, stærstur og
minnstur í sínu fagi, roggnastur og lítillátastur. Það
verður ekki hjá honum komist – á nærri því hálfrar
aldar ferli hefur hann byggt bautastein í ljóðveginn
sem allir sem leggjast með íslenskri ljóðlist, hvort
heldur er sem lesendur eða iðkendur, verða að
sættast við, vingast við og komast í kringum.
EIRÍKUR ÖRN NORÐDAHL
Völundur íslenskra ljóðskálda
Mansöngur
Kynjum sleginn úr kólguhríð
kem ég að segja orð við þig
meðan ég næturnökkvans bíð:
Nú hafa élin bætt í sig
mistri sem hneig á mörk og sjó.
Hið mennska andvarp skelfur þar!
Sólin rís, og þá sérðu hvar
sagan ryður minn vetrarskóg.
Úr Langnætti
á Kaldadal (1964).
Veðruð orð
Veðruð orð –
eins og fundin í rofi:
sundruð, stök;
máð, en trúlega mennsk ...
Við reynum að ráða
í innbyrðis afstöðu,
legu, lögun – og brátt
víkkar og hækkar
veröldin: eitt sinn
sló hér hjarta;
já, blóð var hér,
búksorgir,
líf!
Og eitthvað að auki.
Þá
verður allt í einu
líkt og reimt ...
Eitthvað að auki.
Úr Dyrum að draumi (2005)
Þorsteinn frá Hamri setur svo
mikið af sjálfum sér í skrif sín
að maður fær á tilfinninguna að
á bak við hvert ljóð búi áratuga
ráp milli heima og margra daga
yfirlega. Ég get ekki sagt að ég eigi
mér eitthvert eitt uppáhaldsljóð
eftir hann en ég man glöggt að
þegar ég var um eða undir tvítugu
las ég bók hans „Í svörtum kufli“
og var hrifin, fannst hún spenn-
andi og ævintýraleg. Nú þegar
ég fletti henni aftur gladdist ég
sérstaklega af endurfundunum við
ljóðið „Dýr“. Það endar svona:
ó kært
mun sólinni að sýna okkar spor
á sömu leið og út með sjó í vor
og liggja lengra brott –
ó mér er vært
að vera dýr og vita annað dýr
og vita að það er gott.
Úr Í svörtum kufli (1958).
GUÐRÚN EVA
MÍNERVUDÓTTIR
Í hverju ljóði
býr áratuga ráp