Fréttablaðið - 21.11.2009, Blaðsíða 74

46 21. nóvember 2009 LAUGARDAGUR
Þ
egar ég var stelpa átti ég læðu sem var
mikill veiðiköttur. Einn daginn kom kött-
urinn inn með mús og fór að leika sér að
henni. Hann gerði inn á milli hlé á leiknum
og þá reyndi músin að komast í burtu en
kötturinn náði henni jafnharðan aftur. Eftir margar til-
raunir músarinnar til undankomu gerði hún allt í einu
það sem mér hefur verið minnistætt síðan. Hún hljóp í
burtu en stoppaði síðan, sneri við og skreið skjálfandi í
hálsakot kattarins. Kisan mín beið róleg smá stund og
beit síðan höfuðið af músinni,“ segir Magnea Marinós-
dóttir, varaformaður UNIFEM á Íslandi.
„Leikur kattarins að músinni er svo táknrænn fyrir
þann sem valdið hefur annars vegar og hinn kúgaða
hins vegar,“ heldur Magnea áfram og bætir við. „Í sam-
félagi þar sem karlmenn hafa völdin eru konur upp á
náð og miskunn þeirra komnar. Þeir hafa völdin til að
hlífa konum eða beita valdi sínu gegn þeim. Og eins og
með köttinn og músina þá þurfa konur í mörgum tilvik-
um að leita skjóls hjá þeim sem kúgar þær, sem er ekki
staða frjálsborinnar manneskju heldur þræls. Karl-
menn sem þjóðfélagshópur hafa sögulega ekki tekið
vel í það að deila völdum með konum. Starf UNIFEM
gengur út á það í stuttu máli að veita faglega og fjár-
hagslega aðstoð við að losa konur sem þjóðafélagshóp
undan oki misréttis og kúgunar á öllum sviðum.“
Magnea lagði stund á nám í alþjóðastjórnmálafræði
og meðan á náminu stóð hlaut hún styrk til að vinna
rannsókn á aðgerðum til að stemma stigu við ofbeldi
gegn konum í flóttamannabúðum í Tansaníu. Hún hefur
einnig starfað fyrir Friðargæslu Íslands í Afganistan.
„Það var ekki síst eftir reynslu mína þaðan sem að ég
ákvað að ganga til liðs við UNIFEM á Íslandi. Það er
mín leið til að láta gott af mér leiða.“
Þróunarsjóður í þágu kvenna
UNIFEM var stofnað árið 1976 í kjölfar fyrstu heims-
ráðstefnu Sameinuðu þjóðanna um málefni kvenna og
Magnea bendir á að það sé sama ár og jafnréttislög
voru sett á Íslandi.
UNIFEM er þróunarsjóður Sameinuðu þjóðanna í
þágu kvenna. „Í upphafi var ráðgert að sjóðurinn starf-
aði í tíu ár eða á kvennaáratug SÞ sem stóð frá 1975
til 1985. Undir lok þess tímabils þótti ljóst að tekist
hefði með takmörkuðum fjármagni að auka þekkingu
og skilning á málefnum kvenna, stuðla að bættum lífs-
kjörum þeirra og auknum réttindum. Þess vegna var
ákveðið að halda starfsemi sjóðsins áfram enda þörfin
enn fyrir hendi.“
Kvennasáttmáli Sameinuðu þjóðanna er grunnstoðin
í starfi UNIFEM um allan heim. „Samningurinn er eins
og nafnið gefur til kynna mannréttindasamningur sem
skuldbindur aðildarríki SÞ til að afnema mismunun og
uppræta misrétti gagnvart konum.“ UNIFEM fer með
umboð Sameinuðu þjóðanna til að vinna að jafnrétti
kynjanna og stuðla að því að stefnumótun í þróunar-
starfi taki mið af jafnréttissjónarmiðum og réttindum
kvenna í samræmi við alþjóðleg markmið.“
Barist gegn kynbundnu ofbeldi
UNIFEM styður verkefni í um 80 þróunarlöndum og
stríðshrjáðum svæðum. Allt starf UNIFEM er fjár-
magnað með frjálsum framlögum. Hæstu framlögin
koma frá aðildaríkjum Sameinuðu þjóðanna en
fjármagn sem landsfélög UNIFEM afla renna einn-
ig til þróunarsjóðsins. „Sjóðurinn hefur endurtekið
verið útnefndur best rekni þróunarsjóðurinn innan
Sameinuðu þjóðanna,“ segir Magnea en við útnefning-
una er horft til fjármálastjórnunar stofnunarinnar og
skilvirkni þróunarverkefna á hennar vegum.
Frá 1985 hefur UNIFEM beint kröftum sínum sér-
staklega að því að uppræta ofbeldi gegn konum sem
hamlar allri eðlilegri virkni og þátttöku kvenna í
samfélögum sínum. „Kona sem er beitt ofbeldi er eins
og fiðrildi sem í stað þess að breiða úr vængjunum og
fljúga er fast í púpunni,“ segir Magnea og bætir við.
„UNIFEM hefur það hlutverk að veita meðbyr. Í raun
hefur UNIFEM sama hlutverk og súrefni fyrir eld.
Starf UNIFEM heldur lífi í eldmóði þeirra kvenna
sem í sínum heimalöndum eru að vinna að betri heimi
fyrir sig og framtíðarkynslóðir. Mjög gott dæmi er frá
Líberíu. Þar hefur UNIFEM stutt kvenréttinda- og
friðarsamtök kvenna.
Fjölbreytt starf
Landsnefndir UNIFEM starfa nú í 16 löndum. Mark-
mið landsnefndanna er tvíþætt. Í fyrsta lagi að vekja
athygli á hlutskipti og réttindastöðu kvenna í þróunar-
löndum og stríðshrjáðum svæðum og starfi UNIFEM
í þágu kvenna. Í öðru lagi að afla fjár til starfs UNI-
FEM og hvetja ríkisstjórnir sínar til að styðja við starf
UNIFEM. „Ríkisstjórn Íslands hefur til dæmis marg-
faldað framlag sitt til UNIFEM frá árinu 2003. Einnig
hefur UNIFEM á Íslandi verið með samstarfssamn-
ing við utanríkisráðuneytið síðan árið 2005. UNIFEM
sér meðal annars um fræðslu fyrir friðargæsluliða á
vegum Íslands um kynjasjónarmið og ályktanir örygg-
isráðs Sameinuðu þjóðanna um konur, frið og öryggi.“
Allt starf í þágu UNIFEM á Íslandi er unnið í sjálf-
boðavinnu. Konurnar sem þar starfa vinna því óeigin-
gjarnt starf í þágu systra sinna í fjarlægum löndum.
Dæmi um starfsemi UNIFEM á Ísland eru árlegur
morgunverðarfundur 25. nóvember, opið hús á menn-
ingarnótt í Reykjavík, UNIFEM umræður sem eru
fyrsta laugardag hvers mánaðar, Fiðrildavikan sem var
haldin árið 2008 og Systralagið sem var ýtt úr vör í upp-
hafi þessa árs. Verkefnin fram undan eru því næg.
Hættulegasta
barátta í heimi
Landsnefnd UNIFEM fagnar tuttugu ára afmæli í næsta mánuði. Magnea
Marinósdóttir, varaformaður samtakanna, fræddi Steinunni Stefánsdóttur
um kjör kvenna, verkefni UNIFEM nær og fjær og markmið UNIFEM.
MAGNEA MARINÓSDÓTTIR Magnea hlaut á námsárum sínum
styrk til að vinna rannsókn á aðgerðum til að stemma stigu
við ofbeldi gegn konum í flóttamannabúðum í Tansaníu. Síðar
vann hún fyrir Friðargæslu Íslands í Afganistan.
FRÉTTABLAÐIÐ/PJETUR
UNIFEM SKILTI Í LÍBERÍU Á skiltinu eru karlmenn hvattir til að láta af ofbeldi gagnvart konum. MYND/CHRISTOPHER HERWIG
FIÐRILDAÁHRIF Í LÍBERÍU OG
AUSTUR-KONGÓ 2008
Brotið var blað í sögu UNIFEM á Íslandi árið 2008 með Fiðrildavikunni en
á þessari einu viku söfnuðust 92 milljónir króna sem runnu til verkefna
UNIFEM í Líberíu og Austur-Kongó í gegnum styrktarsjóð UNIFEM til
afnáms ofbeldis gegn konum.
Verkefnin miða að því að upp-
ræta refsileysi á sviði kynbundins
ofbeldis með því að bæta löggjöf,
auka aðstoð og stuðning við þol-
endur ofbeldis og koma í veg fyrir
ofbeldi með fræðslu. Átakið var
kennt við fiðrildi og fiðrildaáhrif.
Fiðrildið vísar í umbreytingu til
hins betra, frelsi, von og styrkinn í
mýktinni. Fiðrildaáhrifin vísa í það
þegar fiðrildið blakar vængjum sínum í einum heimshluta og hefur með
því gríðarleg áhrif á veðurfar hinum megin á hnettinum. Með sama hætti
hefur framlag hvers og eins til styrktar starfi UNIFEM margfeldisáhrif á líf
kvenna í þróunarlöndum og stríðshrjáðum svæðum.
SYSTRALAG UNIFEM
Systralaginu var ýtt úr vör í upphafi þessa árs. Markmið Systralagsins er að
sameina íslenskar konur til þess að styrkja „systur“ sínar í þróunarlöngum
og stríðshrjáðum svæðum í baráttu þeirra fyrir bættum lífskjörum og
auknum réttindum. Stuðningur af hálfu Systralagsins rennur til ólíkra
verkefna UNIFEM þar sem þörfin er mest hverju sinni.
MARKMIÐ UNIFEM
■ Að efla efnahagslegt öryggi kvenna til að gera þeim kleift að tryggja sér
og fjölskyldum sínum öruggt lífsviðurværi.
■ Að efla þátttöku kvenna í stjórnun, pólitískri stefnumótun og ákvarðana-
töku.
■ Tryggja að konur komi að friðarumleitunum og uppbyggingu í kjölfar
stríðsátaka.
■ Að stuðla að því að mannréttindi kvenna séu virt og að öll mismun-
un gegn konum sé afnumin. Í því felst meðal annars að vinna gegn
hverskyns ofbeldi gegn konum.
■ Að koma á auknu samstarfi milli kvennasamtaka, stjórnvalda, einka-
geirans og SÞ á sviði jafnréttismála.
■ Í starfi UNIFEM er ávallt lögð áhersla á að konur séu virkir þátttakendur
á öllum stigum stefnumótunar í þróunarsamvinnu.
NOKKRAR STAÐREYNDIR UM OFBELDI
■ Að minnsta kosti þriðjungur kvenna verður fyrir ofbeldi einhvern tímann
á lífsleiðinni.
■ 800 þúsund manneskjur eru seldar mansali ár hvert, flestar til kynlífs-
þrælkunar. 80 prósent þeirra eru stúlkur og konur og um helmingur
undir lögaldri.
■ Áætlað er að kynfæri um 100 til 140 milljónir stúlkna og kvenna hafi
verið limlest með umskurði og að þrjár milljónir stúlkna eiga það á
hættu á hverju ári að kynfæri þeirra séu limlest.
■ Ofbeldi gegn konum er mun algengari ástæða fyrir heilsubresti kvenna
en umferðarslys og malaría samanlagt.
OG NOKKRAR STAÐREYNDIR UM KJÖR
■ Konur eiga 1 prósent eigna heimsins.
■ Rúmur milljarður manna lifir á 1 dollara á dag eða minna, 70 prósent
þeirra eru konur.
■ Konur vinna 2/3 hluta allra vinnustunda í heiminum en fá aðeins 10
prósent teknanna í sinn hlut.
AFMÆLISHÁTÍÐ UNIFEM
Efnt verður til afmælisdagskrár næst-
komandi miðvikudag, 25. nóvember,
en sá dagur er árlega tileinkaður afnámi
ofbeldis gegn konum og markar jafn-
framt upphaf 16 daga átaksins gegn
kynbundnu ofbeldi. Fagnað verður 20
ára afmæli UNIFEM á Íslandi og einnig
minnst þess að í ár eru liðin þrjátíu
ár síðan samningurinn um afnám
allrar mismununar gegn konum, eða
Kvennasáttmáli Sameinuðu þjóð-
anna, var undirritaður. Afmælishátíðin
verður haldin í Þjóðleikhúskjallaranum.
Heiðursgestir afmælishátíðarinnar verða
frumkvöðlarnir Sæunn Andrésdóttir
og Kristjana Milla Thorsteinsson sem í
systralagi stofnuðu landsnefnd UNIFEM á Íslandi fyrir 20 árum þegar lítil
umræða var um þróunarmál í íslensku samfélagi.