Vikan - 18.02.1965, Blaðsíða 16

SIGURÐUR HREIÐAR TÖK SAMAN — FYSTA GREIN A F ÞREM
Einar Þorleifsson júngkæri Ienti í hrakningum á LaxárdalsheiSi ásamt 12
sveinnum „skall á þá harka mikil, svo að sumir urðu úti, aðra kól harkalega,
tveir riðu gaddfreðnir til byggða."
egar fólk, sem nú er um og undir þrítugu, heyrir talað um harð-
indi og harðindavetur, dettur því helzt í hug ófærð ó
vegum og skaflar ó húsatröppum. Harðindi hafa ekki
komið hér á landi í mörg ár, heldur hefur hver sumar-
veturinn rekið annan, svo jafnvel hafa sprottið blóm í
görðum á þorra. Og samt heyrast raddir segja, að varla
sé byggilegur þessi veðrarass, hér lengst norður ( höfum.
Þegar þetta er ritað, hefur gert snjókast, en engar fréttir hafa borizt
um að fé hafi fennt eða hörmungar orðið af völdum veðursins. Og
innan tíu daga var snjórinn víðast horfinn eða hjaðnaður til muna, og
stórvirk tæki höfðu opnað allar helztu samgönguleiðir. Um ferðafólks-
hrakninga eru ekki aðrar sögur en þær, að Hafnarfjarðarbíllinn hafi
stöðvazt í fáeina klukkutíma og Akureyrarrútan hafi verið lengur á leið-
inni en venjulega.
Ef eitthvað gerist fram yfir hið daglega er vaninn að segja, að
elztu menn muni ekki annað eins. Það kann vel að vera rétt í sumum
tilvikum, en oft hefur annað eins gerzt á þeirra tíð. En mannskepnan
er sem betur fer þannig gerð, að henni er gjarnt að gleyma því illa
eða minning þess dofnar, hið góða miklast í minningunni. Og þegar horft
er um öxl og reynt er að rifja upp liðin harðindaár, muna menn ekki nema
fáein, þótt við nánari aðgæzlu komi í Ijós, að hallærisár á íslandi hafa
verið hinum miklu fleiri. Þeim greinaflokki, sem hér hefst, er meðal annars
ætlað að sýna fram á það.
Land skírt
Ef þið viljið koma með mér um stund nokkrar aldir aftur í tímann,
til þess vetrar, er Hrafna-Flóki dvaldi hér á landi, sjáum við, að fyrsti
vetur umvitaðrar mannabyggðar á íslandi hefur ekki verið sem blíðastur,
því allur kvikfénaður Flóka og félaga hans strádrapst þá um veturinn,
eftir því sem Vatnsdæla segir. Og þessi frumlandnámsmaður hefur hagað
sér eins og flestir hans eftirkomendur á öllum árum, að setja miklu meira
á en hann hafði hey til, enda er okkur líka sagt, að hann hafi fremur
lagt stund á að veiða upp úr sjónum en að heyja handa skepnunum. Og
um vorið gekk Flóki upp á fjall eitt hátt og „sá norður yfir fjöllinn fjörð
fullan af hafísum". Þá fannst honum mælirinn fullur, og þarna, sem hann
stóð á fjallstindinum og skepnur hans allar dauðar og fiskurinn sjálfsagt
langt til uppétinn, gaf hann hólmanum það nafn, sem við hann hefur
tollað síðan og hann ber með réttu: ÍSLAND.
Þetta mun hafa verið árið 865.
Landnáma segir frá vetrinum 890, að hann hafi verið vondur. Það var
fyrsti vetur Helga hins magra við Eyjafjörð, og byrjaði svo vel fyrir hon-
um búsetan, ,,at við sjálft lá, at kvikfé þeirra mundi deyja, þat er þeir
höfðu." Og Vatnsdæla segir tvo næstu vetur hafa verið vonda, með ísa-
þokum, miklum hríðum og ísalögum. Og sama heimild segir frá því, að
þegar Þorsteinn Ingimundarson átti að mæta til einvígis við Berg hinn
rakka, veturinn 954—955, varð hann að fresta þeirri hólmgöngu, því
marga daga samfleytt var ekki hundi út sigandi fyrir kafaldsbyl og frosti.
Hænsna-Þórissaga segir frá því, að veturinn 961—962 hafi maður að nafni
Blundketill stolið heyi frá Hænsna-Þóri, og varð úr hitamál. Þar á ofan
var svo lítil spretta hjá Hænsna-Þóri, sem öðrum næsta sumar, en vetur
kom snemma og var vondur, ,,ok verðr örkola fyrir mörgum."
970, 975 eða 976, — menn eru ekki á eitt sáttir um ártalið, segir Land-
náma frá vetri þeim, sem nefndur var Óaldarvetur hinn fyrri. „Þá átu
menn hrafna ok melrakka, ok mörg óátan ill var etin, en sumir létu drepa
gamalmenni ok ómaga og hrinda fyrir hamra; þá sultu margir menn til
bana." Ekki er ólíklegt, að það séu sömu harðindi, sem Reykdæla segir
frá, þar sem sagan er af fundi þeirra Reykdæla hjá Ljóti hofgoða, þegar
hann vildi bregða á það ráð, að múta goðunum með gjöfum til hofs,
svo hörkur linuðust, en hins vegar létta á fóðrunum með því að bera út
börn og gamalmenni. Annar fundarmanna kvað það líklegra til blessunar
að duga gamalmennum og fæða upp börnin, því goðunum væri það örugg-
l
VIKAN 7. tbl.