Vikan - 07.12.1972, Blaðsíða 32

aB nærfellt 70 sjúklirigar fengu
læknishjálp og meBul um borB, en
þaB voru fleiri en nokkru sinni
áBur. Ennfremur gerBi Hekla sér
beinltnis ferB meB sjúka, fátæka
konu úr OnundarfirBi til
IsafjarBar til aB leggja þar inn i
sjúkrahúsiB. Ennfremur bjargaBi
Hekla norskri skonnortu, sem lá
stýrislaus úti fyrir VestfjörBum,
og hafBi farm til IsafjarBar. Dró
Hekla skonnortuna inn á
DýrafjörB.
Þessi fjörkippur i landhelgis-
gæzlunni varö skammær. Schack
kapteinn varleysturfrá starfi sem
foringi á Heklu eftir úthaldiB. Og
þaB var erfitt aB bægja þeim grun
frá landsmönnum, aö Eng-
lendingar heföu unniö aB þvi
viö dönsk stjórnvöld, aö slikur
seggur yrBi ekki lengur foringi
landhelgisgæzlunnar. Og menn
tóku aftur aö kalla dönsku
varBskipin „heimalömbin” þar
sem þau lágu i höfnum dag eftir
dag og viku eftir viku, meöan
landhelgisbrjótarnir skröpuöu
miBin á grunnsævinu.
hann aö leggja aö hliö
botnvörpungsins. Var svo gjört.
Heyröist þá eitt islenzkt „nei”
nefntyfir I togaranum. Kom siBar
i ljós hvernig á þvi stóö.
Þegar skipin komu samanhljóp
sýslumaöur upp á öldustokkinn
og yfir i botnvörpunginn,
Snæbjörn fylgdi honum eftir, en
skrikaöi fótur og riöaöi viö i
stökkinu. I sömu svifum sveif aö
sýslumanni maöur i hvitri heklu,
meö reidda- öxi tveim höndum.
Sýslumaöur lézt ekki sjá öxina,
heldur tók i einkennishúfu sina og
heílsaöi. Snæbjorn kallaöi þá til
Varangersmanna og baö þé „gefa
sér eitthvaö i höndina". Var þá
kastaö yfir til hans broti af
járnstöng. Snæbjörn greip
járnstöngina, sveiflaöi henni sem
hraöast og stefndi höggi á höfuö
heklumanns, en hann hrökk
undan og hvarf.
Sýslumaöur hljóp þá upp á
stjórnpallinn, en Snæbjörn fylgdi
honum fast eftir.
— Þú tekur stýriö, skipaöi
sýslumaöur.
ÞEGAR HANNES
HAFSTEIN VAR
HÆTT KOMINN
Framhald af bls. 31.
Schack kapteinn varð
hetja landsmanna.
Ariö 1905 urðu enn foringja-
skipti á varöskipinu Heklu. Viö
stjórninni tók þá kapteinn
Schack, er reyndist hinn mesti
skörungur viö landhelgisgæzluna,
svo aö veiöiþjófar skelfdust. Sem
dæmi um viöbrigöin má geta
þess, að áriö 1901 höfuö 3 togarar
veriö teknir i landhelgi, áriö 1902
voru teknir 5, áriö 1903 9 og 1904
voru teknir 9. En árið 1905 tók
Hekla 24 botnvörpunga og færöi
þá til hafnar. Af þessum 24
botnvörpungum voru 16 enskir, 7
franskir og 1 belgiskur.
Varöskipið Beskytteren var þá
einnig hér viö land, og tók einn
botnvörpung I landhelgi. Og einn
var tekinn ‘ undir forustu
sýslumannsins á PatrekSfiröi.
Sögurnar um kaptein Schack
flugu um land allt. Hin einarðlega
viöureign hans við veiðiþjófana
tendraði þá von hjá
landsmönnum, aö unnt yröi aö
bægja þessum skemmdarvörgum
og ágangslýð frá ströndum
landsins. Schack kapteinn varö
hetja i augum landsmanna»Har.n
var elskaöur og virtur, hvar sem
hann kom. Sums staöar, þar sem
hann bar að landi, færöi fólk
honum gjáfir.
Fólk i landi horföi stundum á,
þegar Hekla tók togara rétt fram
undan landsteinunum. Þannig
var þaö einhverju sinni
skammt út frá Aðalvik I
Noröur-lsafjaröarsýslu. —
Nokkru seinna bar svo viö, að'
Schack kapteinn hitti aö máli
mann úr Aöalvlk og spuröi, hvort
fólk heföi séö. þegar hann tök
botnvörpunginn þar í sumar.
— Já, sagöi maöurinn, — fólk
var allt háttaö, þvi aö klukkan
var hálftólf um nóttina, en allir
vöknuöu viö skotin, og ég er viss
um, aö hvert mannsbarri í Vikinni
hefur fariö á fætur. —• Og þegar
Hekla fór meö botnvörpunginn,
bætti hann viö, — þá lofuöu allir
guö. f
Schack kapteinn átti tal viö
gamlan óg greindan bónda I
ArnarfirÖi'-'um sumariö og spuröi,
hvort menn almennt óskuöu eftir
nærveru hans. — Já, svaraöi
bóndinn, — fólk ber svo mikiö
traust til yöar og er svo þakklátt
fyrir aögjöröir yðar undan-fariö
aö menn vilja alveg hef ja yöur til
skýjanna, og viö vonum, aö
landsstjórnin launi yöur eins og
þér eigiö skiliö.
Viövíkjandi öörum aögjöröum
Heklu þetta sumar má geta þess,
Englendingar hertaka
Guðmund Björnsson og
Snæbjörn i Hergilsey.
• Sá sögulegi atburöur gerðist
áriö 1910, aö enskur
botnvörpungur tók yfirvald
Baröstrendinga, Guömund
sýslumann Björnsson, og
fylgdarmann hans, Snæbjörn
hreppstjóra Kristjánsson I
Hergisley, og sigldi með þá sem
fanga til Englands. Þaö var
hinn 7. október, er þeir félagar
voru um borö I gufubátnum
Varanger, á ferö úr Flatey til
Stykkishólms, aö þeir sáu skip
skammt undan og beindu
sjónauka að þvi. Sáu þeir brátt.
aö þetta var botnvörpungur meö
vörpuna úti og togaði þannig, aö
hann stefndi frá Stagley til hafs,
en var þó örskammt frá eynni.
Voru strax uppi ráðageröir aö
handsama landhelgisbrjót
þennan. Þaö ráö var tekiö aö
halda áfram þar til lögbrjóturinn
væri kominnihvarf undir Stagley,
sveigja siöan stefnu og koma aö
honum .óvörum. Þetta tókst, og
þótt Varaiiger væri ekki
hraöskreiður náöi hann
botnvörpungnum eftir nokkra
stund, þar eö lögbrjóturinn var
meö vörpuna úti.
Þegar Varanger var kominn á
hliö viö botnvörpunginn, kallaöi
sýslumaöur yfir til skipstjórans
og skipaöi honum aö stööva
skipiö.
En skipstjóri svaraöi
samstundis: — Ég stööva ef til
vill á morgun.
Sýslumaöur kallaöi þá til
skipstjórans á Varanger og bað
Stóöu þar þrir menn. Snæbjörn
greip þann, er viö stýriö.var og
sveiflaöi honum til hinna tveggja
og tók stýrishjólið. Ráku hinir þá
upp óp mikið, en sýslumaöur
skipaöi einum þeirra aö sækja
skipstjóra. Kom hann aö vörmu
spori: var þaö heklumaöur sá, er
öxina haföi reitt.
Sýslumaöur tilkynnti þá
skipstjóra, aö hann væri tekinn
fyrir landhelgisbrot og skyldi
hann elta flóabátinn inn til
Flateyjar. Skipstjóri mótmælti i
fyrstu, en lofaöi siöan aö koma
meö skjöl skipsins, ef hann fengi
fyrst aö hjálpa hásetunum viö aö
innbyröa vörpuna. Fékk hann
leyfi til þess.
Þegar þeir höföu tekiö vörpuna
inn, kom skipstjóri á stjórnpall og
lét renna aö dufli meö ljósi, er var
langt inn i landhelgi.
Sýslumaöur kraföi enn um
skjölin, en skipstjóri var nú
hortugur kvaöst taka dufliö og
sigla siöan til Englands og bætti
viö:
— Ég lýsi þaö tóm ósannindi, aö
ég hafi verið hér i landhelgi.
Sagöi skipstjóri þeim siöan aö
fara yfir i flóabátinn og halda til
lands. Sýslumaður reiddist og
þjörkuöu þeir um hriö, skipstjóri
og hann. 1 þann mund renndi
Varanger fram meö hlið
botnvörpungsins. Kallaöi
sýslumaöur yfir til hans og baö
fyrir þau skilaboö til
sýsiumannsins I Stykkishólmi, aö
hann simaöi til stjórnarráösins,
aö botnvörpungurinn myndi sigla
meö þá til Englands.
' Stefndi botnvörpungurinn siöan
til hafs.
„Méi;.þótti vænt um að sjá hvaö
yfirmaður minn var hugrakkur,”
sagö} Snæbjorn slöar, „þaö leyndi
sér ekki og ég sá þaö vel, þótt ég
skildi ekkert orö, enda er hann
mikilmenni, hvar sem á er litiö.”
En Snæbjörn haföi allan vara á.
Hélt hann fast um járnstöngina
sem vopn sitt, var á jaöri viö hina
meðan oröasennan var sem
höröust „til aö eiga höggrúm, ef
meö þyrfti.” Allt i einu þreif
skipstjóri til stengurinnar, en þar
var ekki laust fyrir, greip
Snæbjörn um úlnliö hans og „vatt
höndina nokkuð til muna og
hvessti á hann augun
grimmdarlega”. Þegar Snæbjörn
sleppti takinu, haföi skipstjóri
höndina um stund i teyjuvasán-
um, — mun eigi hafa þótt takiö
mjúklegt.
Ekki var þeim félögum búinn
hvilustaður hina fyrstu nótt, én
var boöiö aö matast meö
skipverjum daginn eftir. Þar um
borö var Islendingur, sem sagöi
þeim, aö skipstjóri myndi fús til
aö flytja þá til Reykjavikur, ef
,,fógetinn” óskaöi þess, en hann
gæti ekki sjálfur boöið honum
þaö. En er sýslumaöur heyröi
þetta, sagöi hann:
— Ég játa ekki neinum staö,
nema Flatey, þvi aö þangaö átti
hann aö fara.
Segir ekki af feröinni, út en á
fimmta degi komu þeir til Hull.
Höföu þeir félagar samband viö
danska ræöismanninn og sendu
ráöhcrra tslands skeyti. en hann
vár þá staddur I KaupmannahÖfn.
Var talsverö forvitni i borgar
búum aö sjá hina herteknu menn.
eftir aö blööin fluttu fregnir af
atburöinum. Birtist. viötal viö
skipstjórann, E. West. Kvaöst
hann hafa verið aö veiöum á
Breiöafiröi, en fjarri landhelgi,
þegar „fógetinn” heföi ruözt um
borö og skipaö sér til hafnar.
Margt var skrifaö um þá félaga
og birtar af þeim myndir. Má
sérstaklega nefna eina grein, sem
stakk I stúf viö annaö, sem var
ritaö um þetta. Hún var eftir
tslandsvininn W.A. Craigie,
prófessor i Oxford. Ræddi hann
hlýlega um ísland og kvaöst
þékkja þá menn aö góöu, sem
þangaö væru komnir ,sem fángar,
þvi aö hann heföi veriö gestur
þeirra á tslandi sumariö áöur.
Hinn 15. október lögöu þeir
félagar af stað heim meö
togaranum Snorra Sturlusyni.
Máliö út af atburöum þessum lá
óhreyft fram á útmánuöi 1911, en
þegar til átti aö taka, bárust
fregnir um þaö, aö West,
fyrrverandi skipstjóri, heföi látizt
skyndilega I sporvagni fyrir
nokkrum dögum. Var máliö þar
meö úr sögunni.
32 VIKAN JÓLABLAÐ