Vikan - 07.12.1972, Page 36

„Ég hef aldrei
öfundaÖ neinn
skáldbræöra
minna"
VIKAN heimsækir Guðmund Gislason Hagalin,
rithöfund, þar sem hann býr að Mýrum
við Kleppjámsreyki i Borgarfirði.
Texti: Dagur Þorleifsson Myndir: Sigurgcir Sigurjónsson
,,Já, ég er fæddur á Lokin-
hömrum i Arnarfirði, sem er yzti
bær á norðurströnd fjarðarins.
Forfeður minir bjuggu á ýmsum
útvegsjörðum i önundarfirði,
Dýrafirði, Arnarfirði og Tálkna-
firði. Og það þarf að fara langt
aftur til að finna i ættinni svo
mikið sem einn prestflæking.þó
voru þeir nú alltaf á flækingi um
landið. Forfeður minir voru yfir-
leitt bændur, sem bjuggu svona
sæmilega á vestfirzkan hátt, en
lögðu áherzlu á sjómennskuna.”
Sá sem talar er Guðmundur
Gislason Hagalin, maður nú
kominn nokkuð á áttunda tug
ára og hefur lagt gjörva hönd á
margt, enda lengst ævinnar
gegnt fleiri en einu starfi saih-
timis, stundum mörgum. En
kunnastur er hann fyrir bækur
unnar upp úr efnivið mannlifs,
náttúru og sögu Vestfjarða,
heimabyggðar sinnar. Sturla i
Vogum og Kristrún i Hamravlk
tryggja, að mannlíf, tungutak og
atvinnuhættir, sem nú heyra til
liðnum tíma, eiga ekki að þurfa
að gleymast komandi kyn-
slóðum. I vissum skilningi má
kalla margar bóka Guðmundar
íslendingasögur frá áratugunum
kringum aldamótin, bæði þær
sem hafa skáldsöguform og ævi-
sögumar. Ég vik talinu að
félagslegu atriði:
,,Það hefur ef til vill verið
minni stéttaskipting þar i
sveitum en sums staðar annars
staðar?”
„Efnahagurinn var náttúrlega
misjafn, en um aðstöðu manna
réð það miklu, að þeir væru það
miklir dugnaðar- og fram-
taksmenn, að þeir gætu eignazt
bát og veiðarfæri, sem tilheyrðu.
En það var mjög snemma, eða
fýrir miðja nitjándu öld, sem
margir vestfirzkir bændur
keyptu, eða létu byggja litil þil-
skip. Og svo var það gjarnan
vaninn, að sonurinn var skip-
stjóri á svona þilskipi, þangað til
hann tók við búi af föður sinum.
Og um miðja öldina eru orðnir
margir tugir þilskipa á Vest-
fjörðum, og mjög mörg þeirra I
bændaeign. Sjósóknin þarna var
ákaflega viðtæk, hún var lika á
opnum bátum. Þeir fóru i
hákarlaveiðar á veturna, þeir
skutluðu seli og hvali, þeir fóru á
móti steinbitnum á vorin út á
haf, meðan hann var ekki
genginn i fjörðinn. Þá voru það
hrognkelsin, og svo kom
þorskurinn, en yfirleitt var ekki
stunduð veiði að sumrinu, heldur
haust og vor og að vetrinum,
þegar gaf. En þetta olli þvi, að
yfirleitt var ekki bein matnauð,
og hjálpsemi var ákaflega mikil,
til dæmis man ég það, að það var
föst regla hjá þeim, sem skutlaði
hval, að hann skipti honum svo
að segja milli allra i sveitinni.
Hánn fékk nokkurn hlut sem
skotmaður, og fyrir sina menn,
en annars var hvalnum skipt á
milli allra.
Og það var eiginlega dálitið
einkennilegt, og hefur ekki viða
komið fram, að það komu sömu
reyðarhvalirnir i fjörðinn
árlega. Þeir komu inn með kálf-
ana og voru með þá i firðinum.
Og fullorðnu hvalirnir, þeir
höfðu nöfn, það var til dæmis
einn sem hét Skeifa og önnur hét
Vilpa. Og svo var beðið, unz
komið var að þeim tima, að búist
var við að mæðurnar færu að
fara með þá út. Þá fóru menn og
skutluðu kálfana, og með þannig
skutli, að hann drap þá ekki
strax, - þetta hefði sjálfsagt ekki
beint heyrt undir dýravernd - en
skutullinn losnaði framan úr
ránni. Og svo fóru menn i land.
Siðan blæddi kálfinum inn, og
hann drapst. Móðirin var hjá
honum i tvo-þrjá daga, en fór svo
út, og þá sóttu menn kálfinn.
Samhent og bætandi hvort
annað upp i smáu og stóru,
hvorl heldur sem spilað
er rommi eða byggt hús.
36 VIKAN JÓLABLAÐ