Vikan - 07.12.1972, Blaðsíða 72

Raðhornsóíi
með mjúkum púðum.
Fjölbreytt úrval af áklæði.
Búlstrarinn
Hverfisgötu 74 - Simi 15102
og alltaf voru þetta tuttugu-
þrjátiu manns I heimili, og sam-
bandih við gamla fólkið var mér
alveg ómetanlegt.”
„Þá hefur ekki verið neitt
kynslóðabil?”
„Ja, gamla fólkinu finnst
náttúrlega alltaf, aö unglingarnir
hegði sér ekki alveg eins og vera
ber. En mér hefur aldrei fundizt,
að þessa kynslóöabils gætti fyrst
og fremstmilli mjög gamals fólks
og ungs. Gamla fólkiö er orðið
nógu gamalt til að gefa sér tima
til að renna augunum yfir ævina
meö ró og átta sig á hlutunum.
Það er eins og munurinn og mis-
skilningurinn sé meiri milli ungs
fólks og þess, sem er á miðjum
aldri. Og það er engu likara én að
menn séu viða farnir að átta sig á
þessu. Ég tek til dæmis eftir þvi i
grein éftir prest, sem fæst mikið
við æskulýðsmál, að I Sviss sé
farið að byggja stúdentagarða,
sem eru þannig að öðrumegin viö
ganginn séu fbúðir ungra hjóna og
stúdenta yfirieitt, en hinumegin
gamalt fólk.”
Nú lfður að hádegi. það er
heldur hvasst og sólfar á
hæðum og hnjúkum kringum
Kleppjárnsreyki. Undir níu haföi
rithöfundurinn vakiö mig i
morgunkaffið, og nú hefur frú
Unnur tilreitt fyrirtaks hádegis-
verð. Guðmundur segir það ekki
sizt dugnaði hennar að þakka, að
þeim tókst að koma upp þessu
fallega og myndarlega heimili
bér I alveg mátulegri fjarlægft frá
erli Stór-Reykjavfkur. Það hefur
nú raunar iyrr a hana reynt, þá
konu, á stríðsárunum var hún i
Danmörku og starfaði þá i and-
spyrnuhreyfingunni þar, tók
meöal annars þátt i að bjarga
Gyöingum yfir Eyrarsund til Svi-
þjóðar. Ég er þegar orðinn eins og
heimamaöur hjá þeim hjónum,
enda segir Guömundur: ,.Það er
þannig með okkur Unni, að ef
okkur likar vel við menn, þá lfkar
okkur viö þá undireins, og þá eru
þeir taldir meö heimamönnum,
meðan þeir standa við.”
Næst berst talið að árunum
eftir fyrra strfð, þegar Guð-
mundur hefur sleppt árinni og
færinu og tekiö til viö pennann i
staðinn. Hann haföi sem fýrr var
ritað verið ráðinn blaöamaöur og
siðan ritstjóri við Fréttir, mál-
gagn Þversum-manna.
„Á þessum árum hafði ég alls
ekki fastmótaðar pólitiskar
skoðanir, segir Hagalin. - Ég vissi
alltof litiö til áð veröa pólitískur
ritstjóri. Hinsvegar var mér orðið
ljóst, eftir reynslu mina af
Fréttum, að ég mundi ekki þurfa
að eyða óskaplegum tfma f að
skrifa þrjár siður I litlu broti - sú
fjórða auglýsingar. Að öðru leyti
ætlaði ég að verja tfmanum i að
kynna mér bókmenntir, og gerði
mikið aö því á Seyðisfirði. Ég á
Seyöisfjaröartimabihnu mikiö aö
þakka, þvi aö þar var bókasafn,
sem haföi verið gott, en var þá
mikið hætt að sinna um. Þar náði
ég i ýms rit beztu skálda Norður-
landa, til dæmis rit Brandesar.
Annars hafði ég náð i svipaöar
bækur í sýslubókasafninu á Þing-
eyri. En svo keypti ég líka ótrú-
lega margar bækur og bjó mikið
að þessu seinna. Ég var fjögur ár
á Seyðisfirði, var ákaflega hrifinn
af landinu, og fólkið þótti mér
yfirleitt gott og skemmtilegt. Ég
var þarna frá þvi f september
1919 og þangaö til I janúar 1924.
Þá fór ég til Reykjavfkur, var i
hálfgeröu reiðileysi um skeiö,
verð svo þingskrifari. Aður hafði
ég verið um tima i Lands-
bankanum, eftir að ég hætti i
skóla og áður en ég fór til Seyöis-
fjaröar.. Og þetta sumar, þegar
þingskriftir voru búnar. fékk ég
atvinnu á pósthúsjnu.”
„Hvernig bar það svo til, að þú
lagðir leið þina til Noregs?”
„Ég hafði lesið fornbókmenntir
okkar ákaflega mikið, og Noregur
kemur þar nú míkiö við sögu. Ég
hafði þvi alveg sérstakan áhuga
fyrir Noregi, var meira áð segja
búinn áö læra að lesa bækur á
mállýskum, auk nýnorsku. Ég
var til dæmis búinn að lesa alla
Júvikingana eftir Olav Duun, sem
er erfitt aö lesa á frummálinu.
Hann skrifaöi nýnorsku á grund-
velli mállýsku Naumdæla. Þaö
hjálpuðu mér ýmsir góðir menn
tii að komast þetta. til dæmis
prófessor' Nordal, Páll Eggert,
Ólason, Árni Pálsson,
Alexander Jóhannesson, Bjarni
frá Vogi og Asgeir Asgeirsson,
sem sendi mér nú hreinlega
peninga til Noregs, þótt við
þekktumst litið, og þvf gleymdi ég
aldrei.”
„Þú hefur verið orðinn vinsæll
þá þegar.”
„Ja, það veit ég ekki, en ég
hafði fljótt góð kynni af þeim,
sem ég þekkti, enda hef ég gert
mér það að skyldu. að þó ég hafi
lent f skömmum við menn og haft
aörar skoöanir en þeir, aö geti
þéir talað viö mig eins og ekkert
sé, þá tala ég þannig við þá. Þvf
að ég misvirði það ekkert við
menn, þótt þeir hafi aðrar
skoðanir en ég og eins á því, sem
ég skrifa.
Þá var skólastjóri á Voss Lars
Eskelánd, loöurbroöir Eskelands,
sem hérna var. Hann var þá
kunnastur lýðháskólastjóri i
Noregi. Ég settist að á Voss og
gekk þar I tima i norsku, þvi að ég
ætlaði mér að verða ritfær á
norsku og halda fyrirlestra.
Þarna var Kristmann
Guðmundsson þá líka að læra
norsku. Svo vill svo til, að þarna
er haldin samkoma. Þar eru
menn eins og ritstjóri Tidens
Tegn, Rolf Thommesen og
Mowinckel, sem þá var forsætis-
ráðherra, og fluttu þeir fyrir-
lestra. Nú er ég beðinn að halda
þarna ræðu. Ég læröi ræöuna
utan að, vandaöi mig óskaplega á
málinu og æfði mig i að flytja
hana, og flutti þetta meö óskap-
legum krafti, svo að þeir heilsuðu
sérstaklega upp á mig. Rolf
Thommesen og Mowinckel, og
Thommesen bauö mér aö skrifa
gréinar fyrir fjögur hundruð
krónur f Tidens Tegn, sem ég og
gerði. Þetta varð mér heilmikil
hjálp. En þarna var meðal
annarra formaöur ungmenna-
sambands Hörðalands. Svo um
vorið fæ ég bréf frá honum, þess
efnis, að hann biður mig aö flytja
erindi um islenzka menningu og
sögu á stórmóti I Sogni, sem
ungmennasambönd Sygna og
Norður-Hörða héldu sameigin-
lega. Ég vandaði mig lfka heil
ósköp með þetta erindi og lærði
það utan aö. Þetta veröur til þess
72 VIKAN JÓLABLAÐ