Menntamál - 01.12.1936, Blaðsíða 36

194
MENNTAMÁL
ritgerð mín, Beitráge zur Phonetik der island'ischen
Sprache, kom út 1927, nema norski hljóðfræðingurinn
Johan Storm. Hann tók eftir því um 1890, þegar hann var
að lýsa sunnlenzku hljóðunum fyrir p, t, k, og t og k urðu
að d, g, en p, hélzt óbreytt. (Englische Philologie, I, hls.
237). —
Hinsvegar fann eg i áminnstri ritgerð, að k, i mínum
austfirzka liarða framburði bæði milli sérhljóða og oft
í öðrum stöðum, var lítið eitt styttra en p og t. Og við
rannsókn á framburði Sunnlendingsins Arsæls Sigurðs-
sonar (A Specimen of southern Icelandic speech, Oslo
1931) kom það ennfremur í ljós, að k oft sýndi raddaða
sprengingu (opnun) á undan sérhljóði, þar sem t og p
höfðu óraddaða sprengingu (opnun).
En bæði stuttleiki samhljóðsins og tilhneiging til rödd-
unar bendir til veiklunar þess; at-kvæði þess er að lin-
ast upp, og er það því réttmæli, þegar alþýða manna
kallaði þetta linmæli. k er frá náttúrunnar hendi veikast
á svellinu, t og p koma á eftir. Eftir þeim gögnum, sem
nú eru fram komin, er því óhætt að fullyrða, eigi aðeins
að flestir breyti k í g, heldur einnig að linmælskan yfir-
leitt hafi fyrst byrjað í orðum með k milli sérhljóða.
Það eru raunar tvö atriði hér, sem taka þyrfti til íhug-
unar, ef vera mætti að þau hefði einhver áhrif á liina mis-
munandi tíðni villanna um p, t og k. Fyrst er það, að í
ritmáli réttu kemur p, t aldrei fyrir milli sérliljóða, svo
börnin sjá það aldrei fyrir sér í venjulegu prentuðu máli.
Aftur á móti kemur g fyrir milli sérhljóða, t. d. loga,
sigur, og þótt það sé hér auðvitað ávallt framborið sem
önghljóð, þá sést það ekki í riti, og gæti þetta því ýtt
undir ruglinginn með k—g.
Annað atriðið er hin mismunandi tíðni þessara hljóða
i máli. Og liver var tiðni hljóðanna í prófblöðunum?
Hvað sem um k og t er að segja, þá er það víst, að p er