Menntamál - 01.06.1950, Síða 80

142
MENNTAMÁL
skapi. Það er nauðsynlegt, að menn hafi þetta í huga, svo
að þeir geti skilið alþjóðamálið og hlutverk þess.“
Þessu næst vék fyrirlesarinn að alþjóðamálinu sjálfu
og kvað það ekki geta orðið til nema tiltekin söguleg skil-
yrði væru fyrir hendi, þegar samskipti þjóðanna væru
komin á það stig, að þörfin á alþjóðamáli væri orðin til-
finnanleg, og á hinn bóginn hefði þróun samskiptanna
skapað nægilega mikið alþjóðlegt efni í tungumál, svo að
á þeim grundvelli væri unnt að skapa raunverulegt al-
þjóðamál. Sama ætti sér stað, þegar þjóðtungur væru að
myndast.
Hugmyndin um alþjóðamál væri margfalt eldri en al-
þjóðamálið sjálft. Sagan um Babelsturninn bæri vott um,
að þá hefðu menn fundið til þarfarinnar á alþjóðamáli.
Seinna hefðu ýmis tungumál tekið að sér hlutverk alþjóða-
máls í viðskiptum, t. d. gríska og latína í fornöld og latín-
an langt fram á síðari aldir, og síðan ýmsar þjóðtungur,
svo sem franska, enska, spænska, rússneska, kínverska,
þýzka og ítalska. En nú væri öngþveitið í þessum málum
meira en nokkru sinni fyrr.
Raunverulegt alþjóðamál, sagði fyrirlesarinn, að ekki
hefði verið til fyrr en esperantó og ekki getað verið til,
því að nauðsynleg skilyrði hefðu ekki verið fyrir hendi.
Þessi skilyrði hefðu skapazt við það, að nýir framleiðslu-
hættir tóku við af lénsskipulaginu, þegar farið var að
framleiða vörur með vélum í stórum stíl til sölu á erlend-
um markaði, en það olli því, að sundurbútun lénsskipu-
lagsins hvarf, sameinuð þjóðríki urðu til, barátta hófst
um heimsmarkaði og verzlun milli þjóða færðist í aukana.
Þetta hefði einnig komið fram á sviði tungumálanna. Bók-
menntir á þjóðtungum hefðu sprottið upp. Latínan hefði
horfið af alþjóðavettvangi. Þörfin á hlutlausu, alþjóðlegu
máli, sem notað yrði í skiptum manna af ólíkum þjóðum,
hefði orðið æ brýnni. Sem dæmi þess mætti nefna, að yfir
300 uppástungur að alþjóðamáli hefðu komið fram írá