Gripla - 01.01.1984, Qupperneq 42

38
GRIPLA
I-VI (Göttingen 1963-9). Einstaka sinnum er getið annarra dæma um
spakmælin á latínu eða íslenzku. Skammstöfunin N vísar til skýringa og
athugasemda hér að framan.
1. (A)emula nam juvenum dijudicat acta senectus
et simul hos prohibet litigiosa loqui. 137-8
Öfundsjúk elli fyrirdæmir tiltæki æskumanna
og það meinar vítt að mæla er til ósættar er.
2. Arbore de dulci dulcia poma cadunt. 350 w 1260
Sætt epli fellur af sætu tré.
í Sigurðar sögu þögla (3. kap.) fer málsháttur nær frum-
myndinni latnesku, þar sem epli er í fleirtölu eins og eðlilegt
er: ‘Sæt epli falla af sætu tré.’ Skyldir málshættir koma fyrir
í Parcevals sögu (5. kap.): ‘Gott kemur aldin af góðum viði’
og Flóvents sögu (1. kap.): ‘Af beisku tré renn beiskur
ávöxtur.’ Hugmyndin að baki slíkra spakmæla er alkunn af
dæmisögu (Lúkas vi 43-4; Matteus xii 33). ‘Eigi má gott
tré gera illa ávöxtu, og eigi illt tré gjöra góða ávöxtu, því að
tréið kennist af ávextinum.’ (Vitæ Patrum, Heil.m.s. II,
353). Og er þar fylgt Lúkasi: ‘Non est enim arbor bona,
quæ facit fructus malos; neque arbor mala, faciens fructum
bonum. Unaquæque enim arbor de fructu suo cognoscitur.’
Hér má auk þess benda á, að í síðasta hlutanum af Pam-
philus (línu 731) er beitt orðskviðnum, að ‘Tré kennist af
ávöxtum sínum’: Fructibus ipsa suis que sit cognoscitur
arbor.
3. Ars animos frangit et firmas diruit urbes,
arte cadunt turres; arte levatur honus;
et piscis liquidis deprehenditur arte sub undis;
et pedibus siccis per mare currit homo. 83-6 w 1377
Vél lægir harðan hug, vél brýtur stórar borgir,
vél fellir stóra stöpla, vél lyftir þungri byrði,
og með vél er fiskur tekinn, er undir skírri báru er,
og með vél fer maður þurrum fótum um haf. (N)
Þessi spakmæli minna á upphafið á Ars amatoria eftir
Ovidius; þar hvetur hann þá sem ekki er töm íþróttin að