Eimreiðin - 01.07.1940, Qupperneq 48

248
EFNX OG ORKA
eimreiðin
smáa kjarna og rafeindir má því segja, að frumeindirnar séu
gróf sia, og sama verður vitanlega uppi á teningnum, þegar
litið er á efnið yfirleitt, því að það er ekki annað en samsafn
af fjölda frumeinda, sem grípa lítið hver inn á annarar svið.
Alt öðru máli gegnir um frumeindarkjarnann. Mælingar og
útreikningar sýna, að í hinum þyngri kjörnum liggja fruni-
agnirnar, sem þeir eru samsettir úr, eins þétt og „síld í tunnu1»
svo að ein hnefafylli af vetniskjörnum, sem lægju eins þétt,
mundi vega hvorki meira né minna en um 100 milj. tonn.
Nokkuð í þessa átt þekkist í vissuin sjörnum, þar sem efnis-
þyngd hefur jafnvel reynst tugum þúsunda sinnum meiri en i
jörð vorri. En það eru smámunir einir í samanburði við efnis-
þyngd l'rumeindarkjarnanna.
Það fór nú brótt svo, að erfitt reyndist að skýra vissa eig'
inleika efnanna á grundvelli þeirrar skoðunar, að frumeindar-
kjarnarnir væru samsettir úr vetniskjörnum og rafeindum-
Það voru hinar negatífu rafeindir, sem ekki voru vel séðar.
En úr því rættist árið 1932, þegar Englendingi að nafni Chad-
vick tókst að kljúfa úr kjarna frumefnisins Beryllium frumögm
sem var órafmögnuð, en mátti heita nákvæmlega jafnþimS
vetniskjarnanum. Frumögn þessi var nefnd neutron, og el
þyngd hennar nákvæmlega reiknuð 1,00897. Nú var byg»'
ing frumeindarkjarnans skýrð á þann veg, að þar væru að-
eins vetniskjarnar og hinar nýfundnu órafmögnuðu agoir’
en engar rafeindir.
Samtímis því, sem Englendingurinn Chadvick uppgötvaði
hina óralmögnuðu frumögn, fann Ameríkumaðurinn Ander-
son frumögn, sem var jöfn rafeindinni að þyngd, en hlaðm
frumskamti af pósitifu rafmagni eins og vetniskjarninn. Þessi
frumögn hefur verið nefnd positron (positíf rafeind). Henm"
varð fyrst vart í svokölluðum geimgeislum, sem talið er
Austurrikismaðurinn Hess liafi uppgötvað árið 1912. I-*1311
koma án afláts utan úr geimnum, gera loftið leiðandi fyrir raf-
magn, eins og geislar frá radíum og öðrum geislamögnuðum
efnum, en eru kröftugri en allir aðrir geislar, sem kunnugt ef
um. Þeir fara t. d. auðveldlega gegnum metersþykka blýplö111-
Til samanburðar rná nefna, að gegnum 8 cm. þykka blýplötu
kemst aðeins Woo hluti af gammageislum frá radíum, eða rétt-